Skocz do zawartości

Jerzy L. Głowacki

Użytkownik
 Pokaż profil  Zobacz aktywność

  • Postów

    82

  • Dołączył

  • Ostatnia wizyta

  • Wygrane w rankingu

    6

 Typ zawartości 

Wpisy na blogu opublikowane przez Jerzy L. Głowacki

  1. Jerzy L. Głowacki
    Poemat pedagogiczny (ale nie Makarenki). Część II.


     
    Zaczynam ekspresowe szkolenie Krzyśka, idziemy na Żółtą Turnię, wyszukuję odpowiednią formację skalną, nauka zakładania stanowiska i podstaw asekuracji. Kolej na naukę zjazdu, rzecz jasna w kluczu.  Instruktaż, dwa zjazdy w moim wykonaniu w celu zademonstrowania optymalnej techniki i przychodzi kolej na Krzyśka. Wchodzi w klucz, po czym wycofuje się: muszę jeszcze raz po czytać o zjeździe w podręczniku! Nowickiego i Dobrowolskiego rzecz jasna, bo to rok 1968. Przeczytał ze trzy razy, założył klucz, skoczył i wypuścił linę z jednej ręki, obrót w powietrzu i wisi na dodatkowej linie asekuracyjnej. Sprawdza się stare porzekadło – kursant wszystko potrafi!

    Dzień drugi szkolenia – standard, zabieram Krzyśka na Grań Kościelców. Ala opiekuje się swoją młodszą siostrą, spotykamy się na Kościelcu. Za nami na grani idzie drugi zespół, kolega Andrzej, partner z dwóch poprzednich sezonów i jego partnerka, Ewa. Wspinaczka bez historii, szybko, sprawnie.

    Dzień trzeci. Ruszamy z taboru we troje, Ala, Krysiek i ja. Mylna Przełęcz od wschodu wprost na północne siodło przełęczy (III) drogą Schielów i Marusarza, a potem spacer granią na Zawratową Turnię.

    Dzień czwarty. Niepogoda, a zatem zabieram Krzyśka na coś lekkiego, dwójkowe zachodnie żebro Czarnych Ścian. Siedzę sobie na stanowisku beznadziejnie moknąc i ściągając nasiąkniętą wodą linę, a tu Żlebem Kulczyńskiego, który jest pod nami schodzi turysta z rozpiętym nad sobą parasolem: panie, nie pożyczyłby pan parasola?  - Chętnie, ale jak go panu podam?

    Dzień piąty. Idziemy we troje do Koziej Dolinki, gdzie wchodzimy w środkową część północnej ściany Kozich Czub popularną wtedy trójkową „Zetką”. Trochę o stylu wspinania się z tamtych lat: osiem wyciągów, użytych 13 haków, z czego 6 przelotowych. Tym razem spotyka nas mała przygoda – zamiast iść, jak pan Paryski każe idę wprost do góry, zamiast przetrawersować w prawo do wygodnej rynny. Trafiam na kruchy teren i klnę siebie pod nosem, że zachciało mi się drogę prostować. Za chwilę zmieniam zdanie – ową rynną spadają bloki strącone z Orlej Perci przez jakiś ceprów.

    Dzień szósty. Kończy się czas pobytu Krzyśka w Tatrach, musi wracać do rodziców. Postanawiam zafundować mu pierwszą czwórkę, wschodnie żebro Zadniego Kościelca czyli popularną „setkę”. W dodatku  dokładam do niej nowy wariant i to częściowo piątkowy. Na grani klęska Krzyska, dumny, jak paw mołojec zostaje wzięty przez wspinający się granią zespół za dziewczynę.

    Finał tego i następnego sezonu w Tatrach: bardzo dobrze zdana matura i rozpoczęcie studiów na wydziale filozofii KUL-u. Potem dotarła do nas wiadomość – gdy Krzysiek był na trzecim roku zaczęła się akcja SB mająca na celu zniechęcenie młodzieży do studiowania na KUL-u. „Nieznani sprawcy” prowokowali awantury na mieście, zjawiała się MO i „zwijała” studentów KUL-u. Krzysiek miał dosyć i wybrał wolność w Austrii, jakie były dalsze jego losy – nie wiemy, nigdy więcej się nie spotkaliśmy.






  2. Jerzy L. Głowacki
    Poemat pedagogiczny (ale nie Makarenki). Część I.


     
                Rok 1953, pułkownik armii brytyjskiej i niezły alpinista John Hunt kieruje zwycięską wyprawą na Mount Everest. Po powrocie z wyprawy zostaje Sir Johnem Huntem.

                W 1966 roku spędzamy dwa tygodnie na taborisku usytuowanym na Wyżniej Polanie Mięguszowieckiej. Słowacy z sąsiedniego namiotu w słotny dzień opowiadają nam, jak w ubiegłym roku pilotowali Johna Hunta i jego podopiecznych obozujących na tym taborze.

                Mimo niepogody dzień w dzień ruszali na wspinaczkę, dobre ubrania, nienasiąkające wodą liny – rzucali je nawet w kałuże, aby się „uprały”. A my jak to my – musieliśmy im towarzyszyć z naszym sprzętem, ciężko było – opowiadał sąsiad.

                Była to młodzież z National Association of Youth Clubs zrzeszających 190 000 członków z 2660 klubów realizujących program wychowawczy między innymi poprzez krzewienie i rozwijanie zainteresowań turystycznych i wspinaczkowych. To trzecia taka „wyprawa” – wcześniej była Grenlandia (1960) i Pindus w Grecji (1963), którymi też kierował  Hunt. Tatra Journey 65 to nie tylko działalność w Tatrach Słowackich, ale i Polskich – ze strony polskiej komitetem organizacyjnym kierował Andrzej Kuś. W 1966 brygadier Hunt zostaje baronem Huntem, członkiem Izby Lordów.

                Francja po klęsce kampanii roku 1940. Powstaje organizacja Jeunesse et Montagne (Młodość i Góry) mająca na celu zaangażowanie młodzieży zdemobilizowanej po kapitulacji. Działa ona w latach 1940-44 i obejmuje swoim zasięgiem 12 000 uczestników. A z tą organizacją związały się trzy nazwiska, ikony francuskiego alpinizmu: Gaston Rebuffat, Lioney Terray i Louis Lachenal, uczestnicy zwycięskiej wyprawy na Annapurnę w roku 1950.

                Rok 1968 – znajomi Ali, pracownicy bardzo szacownej instytucji naukowej mają poważny problem ze swoim szesnastoletnim synem, który na ulicach Warszawy mówiąc brzydko rozrabia tak, iż ociera się o sąd dla nieletnich. Ale w ręce chłopaka wpada książka o tematyce alpinistycznej, chłopak pali się do wspinania, a znajomi dostrzegają w tym szansę na jego „wyprostowanie”. No i trafia w nasze ręce na taborisku na Rąbaniskach w Suchej Wodzie.

    Cdn.





  3. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie, rok 1976. Część V.
     
     
     
                Czwartej nocy spada śnieg, rano jest zimno i ponuro, ale wreszcie przestaje lać. Śniadanie, chwila namysłu i ruszamy w górę Doliny Litworowej z zamiarem wejścia na Rohatkę. Góry są wyludnione, niewielu turystów napotykamy. Na Rohatce wiążemy się liną i rozpoczynamy wspinaczkę granią Małej Wysokiej. Droga dwójkowa czyli łatwa, Tadek radzi sobie świetnie, choć skały są śliskie, a temperatura niska, marźniemy na stanowiskach. Dobrze, że ostatniego dnia pobytu w MOku zrobiliśmy trójkową drogę Robakiewicza na Mnichu. Nie zabawiamy długo na wierzchołku, zimno i nic nie widać, klarujemy sprzęt i w dół szlakiem.
                Jeszcze jedna noc w kolebie, resztki żarełka na śniadanie , ale słoneczko świeci, może jeszcze coś sobie strzelimy na tej sześciodniowej przepustce turystycznej do Czechosłowacji. „Pod ręką” jest wschodnia ściana Kaczej Turni i jej trójkowy, lewy filar. W miarę podchodzenia pod ścianę rodzą się refleksje, żywności już nie mamy, Tadek ma piętnaście lat, a ja niezupełnie zdrowy jestem, bo ktoś coś mi w tej norze w Wozowni sprzedał, zapalenie oskrzeli jak nic. W dodatku w lśniącym, bez żadnej plamki zębie rozwinęło mi się, jak się później okazało zapalenie miazgi.  Dentystka potem trzy razy mnie pytała, czy na pewno ten ząb pana boli? Na pana odpowiedzialność go lekko nawiercę – no i wiertło od razu do środka wpadło, a jej koleżanka od razu się rzuciła okno otwierać.  Pani doktor była dobra w swej profesji, bo za kilkanaście lat później została panią ordynator w Barlickim. Jak się wczoraj wspinałem to każde zaczerpnięcie zimnego powietrza powodowało impuls bólu, na stanowisku zaś, ściągając do siebie Tadka kaszlałem jak potępieniec.
               
                Pytam Tadka: nie będziesz niezadowolony, jak się wycofamy i wrócimy dziś do cywilizacji? Pada odpowiedź: właśnie chciałem to zaproponować. Gdy schodzimy progiem Kaczej nadciąga burza i ulewa. Mielibyśmy się z pyszna w tej trzystumetrowej ścianie z niewielką liczbą haków.
     
     
                W pewnym sensie to powtórka sprzed dwóch lat. Siedziałem wtedy na Hrubej Śnieżnej Kopie wpatrując się we wspaniały uskok Wschodniego Szczytu Żelaznych Wrót. Wspaniała pogoda, byłem w świetnej formie, a uskok tak mnie wtedy zachęcał. Tych płyt nie ugryzę, ale z lewej biegnie jeszcze przedwojenna, piątkowa droga Korosadowicza. Co za problem, poradzę sobie z nią bez dwóch zdań, jest wcześnie – zdążę wrócić do koleby przed zmrokiem. Ale przychodzi refleksja, na Podlasiu w Ciechanowcu u moich teściów jest Ala z dwuletnią wtedy Magdą, a starzy guidowie z Doliny Chamonix mawiają i trochę za dużo to o wiele za dużo  - w uskok nie wszedłem grzecznie schodząc z Żelaznych Wrót do Kaczej Koleby.
     
     
                W trzy pokolenia w Białej Wodzie trzydzieści cztery lata później – zdjęcia autorstwa mojej córki.










  4. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie, rok 1976. Część IV.


     
                O kruszyźnie na Cubrynie ciąg dalszy. Moja córka Magda schodziła kiedyś, wracając ze wspinaczki prawym zachodem Abgarowicza i to w czwórkowym zespole: Tata, nie bierz nikogo na Abgarowicza, idź tam sam. Dla niezorientowanych: droga ta, nieco trudna (I) wyprowadza z Zadniej Galerii Cubryńskiej na zachodnią grań Cubryny – do jej wierzchołka pozostaje wtedy jeszcze całkiem sporo wędrówki. Gdy kończy się płytowa część tego zachodu po przejściu kilku czy kilkunastu dalszych metrów wyłamują się pode mną dwa skalne bloczki, rzecz jasna jestem na to przygotowany i „przesiadam” się szybko na nowe stopnie. Patrzę w dół, a owe bloczki odbijając się od płyt lecą po zachodzie dobre sto metrów , po czym dopiero zbaczają w lewo i spadając wolno w powietrzu piękną parabolą walą w piargi pod ścianą. Zgoła nieciekawie byłoby, gdyby nie to, iż idę samotnie. Gdy osiągam grań jeden rzut oka wokoło utwierdza mnie w przekonaniu, że grozi solidne załamanie pogody. Wpadam na głupi pomysł obejścia części grani, aby szybciej osiągnąć wierzchołek. W efekcie z jedynki robi się dwójka, potem trójka i zamiast zyskać na czasie to go tracę wykonując trawers z powrotem na grań. Ale głupi ma czasem szczęście – pogoda wytrzymuje i to aż do powrotu do bazy wysuniętej w przemiłej Roztoce, gdzie czeka na mnie Ala i roztocka kopanija całkiem wesoła.

                Błędy na Cubrynie nie tylko ludzie popełniają – pod uskokiem grani Cubryny jednego roku znalazłem dorodną kozicę, która z tego uskoku odpadła i to latem. Podczas kolejnych dwóch lat ubywało jej kości w żlebie – swoiste memento.

                Wracając do lata 1976. Mamy już dość z Tadkiem zatłoczonego MOka i ciemnej, wilgotnej nory tam, gdzie dziś w Wozowni vel Starym Schronisku mieszczą się dziś toalety, zapachu chloru ze sławojek na tyłach Wozowni. Najwyższa pora ruszyć do mojej najbardziej ulubionej koleby, Wyżniej Kaczej Koleby w Dolinie Kaczej.  Łatwo powiedzieć, trudniej wykonać – nie czeka nas muzyka łatwa, lekka i przyjemna w podejściu do Kaczej.

                Śpiwór Tadka, mój komplet biwakowy złożony z kurtki puchowej i nogi słonia czyli krótkiego śpiwora sięgającego pod pachy uszyty nie z lekkiej tkaniny syntetycznej lecz z solidnego inletu technicznego, haki i karabinki z czystej stali, palnik benzynowy z racji swego pochodzenia zwany breżniewką, benzyna w puszce po oleju silnikowym, osiemdziesięciometrowa, dwubarwna lina zwana podciągiem z Bielska, swetry z wełny, brezentowe skafandry, konserwy w puszkach ze stali stanowiącej produkt uboczny przy produkcji czołgów. I dwuosobowy materac pneumatyczny ważący całe pięć kilogramów – o plecakach nawet nie wspomnę, dwa transportowe i dwa wspinaczkowe, u dołu obszyte skórą, znane jako horolezki.

                Poganiani przez przelotne opady i burze i popołudniem do koleby, aby ugrząźć w niej na całe trzy dni ciągłych, intensywnych opadów. To powtórka dla mnie sprzed dwóch lat, gdy po dojściu do tej koleby prosto z pociągu musiałem wytrzymać w niej całe, kolejne trzy dni opadów mając za towarzystwo jedynie wesołą i przymilną łasiczkę oraz od czasu do czasu i lisa przecherę.

    Zdjęcia: siedemnaście lat później, biwak w Wyżniej Kaczej Kolebie w drodze do Złomisk przez Żelazne Wrota i ranek w Złomiskach przed Szarpaną Kolebą. Kolejne zdjęcia: 5 – roztocka kompanija, 6 – z lewej ja z Magdą, z prawej Ala, 7 – w kuchni miło jest posiedzieć w słotny czas, 8, 9, 1o – początki tatrzańskiej edukacji wnuka, jada lenka, Dolina Za Mnichem, Zamka już wiek XXI.











  5. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie, rok 1976. Część III.


     
                Z kruszyną na Cubrynie zapoznałem się  dużo wcześniej (ab ovo – jak mawiali Rzymianie), bo w roku 1962 podczas pierwszego na nią wejścia. A było to tak.

    22.08.1962 Opuszczam wczesnym rankiem moją Mamę na Skibówkach, Kuźnice, Hala, Żleb Kulczyńskiego, Granaty, Krzyżne, skąd via Stawy schodzę do Roztoki, gdzie nocuję. Zimno, mgła, niepogoda.

    23.08.1962 Pogoda się poprawia, a zatem MOko, Dolina za Mnichem, Mnich przez Płytę, zejście górnym fragmentem klasycznej bez zjazdu – to zadania bliższe mówiąc jezykiem wojskowym. Zadanie dalsze: Zadnia Galeria Cubryńska, Przełączka pod Zadnim Mnichem, Dolinka Piarżysta, Cubryńska Przełączka, Cubryna i zejście przez Przełęcz Hińczową i Galerie. A zatem wejście drogą pierwszych zdobywców Cubryny – Karola Potkańskiego (autor drugiego wejścia na Mnicha nomen omen w roku 1887), Kazimierza Bednarza i Jana Fedora, tatrzańskich przewodników 6 IX 1984 roku.

    Podchodząc w kierunku Zadniej Galerii napotykam dwóch schodzących z niej turystów, starszego, około pięćdziesiątki i młodszego, trzydziestolatka. Szukali drogi na Cubryne i nie znaleźli, nie dziwota, 58 lat temu zejście z Zadniej na Małą Galerię nie było tak ewidentne, jak dziś. Proponuję im mój pomysł na wejście na Cubrynę, młodszy ma dosyć i schodzi do MOka, a ze starszym ruszam w górę stoku. Mój towarzysz  okazuje się księdzem, profesorem teologii na KUL-u, za młodu po Alpach chadzał, a teraz sobie górskie rzemiosło przypomina. Mimo drastycznej różnicy wieku muszę mu mówić po imieniu, bo jak twierdzi „panowanie” w górach to obraza.

    Stary Mistrz Topografii W.H.Paryski rzecze: Cubryńska Przełączka z Piarżystej to droga łatwa, ale uciążliwa, w lecie wymagająca zwykle rąbania stopni w śniegu i chodzenia po ruchliwym piargu. Fakt, najpierw wędrówka po sporym polu twardego śniegu, potem stromy żleb, a tam, gdzie śnieg już się wytopił to skalny rumosz i szuter. No ale modestia nasza męstwu była równa, pomimo braku czekanów i raków sprawnie osiągamy wierzchołek, gotujemy na nim herbatę na skondensowanym spirytusie i bez trudu znajdujemy w zejściu drogę przez Hińczową i Galerie.

    24.08.1962 Załamanie pogody. Roztoka – Psia Trawka – Jaszczurówka – Zakopane, a następnego dnia wyjazd do Łodzi, bo nie za długo zaczyna się ostatni mój, maturalny rok szkolny.  A miał być Mięgusz z księdzem profesorem i liną pożyczoną od pana Czesia Łapińskiego.

    Ta sama menażka z Cubryny służy mi do dzisiaj, na zdjęciu pięćdziesiąt sześć lat później na butanowym palniku na taborze pod Wysoką.







  6. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie, rok 1976. Część II. Znam uskok zachodniej grani Cubryny z autopsji, jedenaście lat wcześniej przeszedłem go bez asekuracji, teraz, ze względu na Tadka wole związać się liną. Dwa wyciągi i dwa haki stanowiskowe i już uskok za nami. Idziemy dalej ściśle granią świetnie się bawiąc. Gdy wpisuje nasze wejście do książeczki na wierzchołku Tadek dopisuje: w dniu otwarcia XXI Olimpiady ery nowożytnej w Montrealu. Przełączka pod Zadnim Mnichem miała swoje niebagatelne znaczenie w czasach, gdy nielegalne przekroczenie granicy było zagrożone kara pozbawienia wolności do lat dwóch. A czasy te zakończyły się w chwili naszego wejścia do strefy Schengen. Otóż chcąc znaleźć się w rejonie Koprowej czy Hlińskiej bądź z tego rejonu powrócić bezpieczniej było przejść przez tę przełączkę niż przez Wrota Chałubińskiego, bo tam potrafiły, co prawda z rzadka, zaglądać patrole. A po drodze miało się do dyspozycji uroczą, Ciemnosmreczyńską Kolebę. Znajomość topografii uskoku miała dla mnie i inne znaczenie. Wracam się ze słowackiej strony, a tu trzech młodych Słowaków wspina się wspomniana poprzednio rynną asekurując się przykładnie. Znając tę rynnę odbijam w lewo od standardowej linii podejścia i po chwili słyszę pełen obaw okrzyk i spory kamolec uderza w szuter, gdzie właściwie powinienem się w tej chwili znajdować z taką siłą, iż się w ten szuter zagłębia. No cóż, starego wróbla na plewy nie weźmiesz, chłopcy nieźle się wystraszyli, bo wiedzieli, że podchodzę żlebem. Sam pod tym względem nie jestem bez winy. Wycofując się kiedyś z powodu masywnego załamania pogody z grani Cubryny zszedłem z jednej półeczki na drugą (aby szybciej było) jak kot po gorącej blasze po gustownej piramidce luźnych bloków i stojąc już na tej półeczce głupio oparłem się dłonią o tenże piramidkę. No i dobre pół tony kamienia poszło w żleb, obłok pyłu, smród siarki i te rzeczy. Na zdjęciach urok Zadniej Galerii Cubryńskiej i Ciemnosmreczyńskiej Koleby. Zdjęcia z Galerii jubileuszowe bo, to z biwaku z okazji setnych jej odwiedzin w drodze do Ciemnych Smreczyn.










  7. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie, rok 1976.

                Lato 1976, opiekuję się przez pewien czas Tadkiem, moim piętnastoletnim wtedy bratankiem. Chodzić z nim po szlakach znakowanych – mało atrakcyjne dla młodego, sprawnego chłopaka, a dla mnie nuda. Poza tym jak się z kimś liną zwiążę to mam pewność (i komfort psychiczny), że nic zdrożnego się nie stanie. Jedziemy do Morskiego Oka, gdzie jako stały bywalec zawsze mogę liczyć na noclegi i to nie jeden w Starym Schronisku.  

                Co pokazać Tadkowi na początek? To, co urocze, Żabi Niżni. Wchodzimy na Owczą Przełęcz, moją ulubioną, trawers na Białczańską i ekspresowy kurs wspinaczki na Owczych Turniczkach, a następnie udajemy się na miły posiad na Żabim Niżnim. Siedząc na jego wierzchołku czujemy się jak w loży teatru mając przed sobą panoramę Morskiego Oka i Żabich Stawów Białczańskich.

                Nazajutrz pora na coś bardziej sytnego, ceprostrada, Dolina za Mnichem, Mnichowe Stawki i Zadnia Galeria Cubryńska. Z Galerii podchodzimy na przełączkę pod Zadnim Mnichem – to szczególne miejsce, z jednej strony 43 metrowy, pionowy uskok Zadniego Mnicha, a drugiej wysoki, bardzo stromy uskok zachodniej grani Cubryny.  Pierwsze przejście uskoku Zadniego Mnicha odbyło się techniką hakową w 1934 roku, a w czteroosobowym zespole byli dwaj wspinacze, których nazwiska zapisały się na zawsze w historii taternictwa: Stanisław Motyka i Stefan Zamkovski, tak, ten od Chaty Zamkovskiego.

                Uskok został „odhaczony” w 1946 roku przez Tadeusza Orłowskiego, Małgorzatę Serini-Bulską i Wandę Henisz-Kamińską. Tadeusz Orłowski to nie tylko jeden z najwybitniejszych wspinaczy w historii taternictwa, ale i profesor nauk medycznych, nefrolog, jeden z pionierów polskiej transplantologii, członek rzeczywisty PAN. Małgorzata Serini-Bulska to także profesor warszawskiej A.M. lecz także, jak Tadeusz lekarz Powstania Warszawskiego. Wanda Henisz-Kamińska to jedna z wybitniejszych taterniczek tamtej epoki.

                Uskok Cubryny ma z prawej strony słaby punkt, ciąg zachodzików doprowadza do kruchej rynny prowadzącej na łatwiejszy teren, pokonywany tym sposobem uskok jest tylko dwójkowy w przeciwieństwie do szóstkowego uskoku Zadniego Mnicha (stara szóstka, ale jara). Dalszy ciąg grani Cubryny to jedynka, ale próbując obchodzić jej fragmenty łatwo wejść w miejsca dwójkowe lub nawet lepiej, co się zresztą autorowi tych słów przydarzyło, gdy idąc solo chciał zdążyć przed deszczem. Pierwsze przejście tej grani wiąże się tez ze znanym nazwiskiem – Klemens Bachleda et consortes w 1904 roku.

                 Na zdjęciach na Żabim po 20 i 30 latach od opisanej ekskursji.

    Cdn.   










  8. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie – część V. Rok 1965, MOko.

                Dzień trzeci. O czym tu dumać na paryskim bruku, pardon, nad Morskim Okiem. Cztery enerdowskie stalowe karabinki, pięć haków z grubszej, giętej blachy, stylonowa, rodem z Bielskiej Fabryki Lin i Pasów  zjazdówka fi 6 mm, turystyczne wibramy, gołe łebki nie licząc wełnianych czapeczek i jedna porządna, słowacka czy też czeska lina – ot cały sprzęt na dwie  dwójki, bo dołączył do nas Antek, twardy górnik. Po raz trzeci ruszam na Pośredniego Mięgusza, drugi raz spod Chłopka, tym razem związany z Alą, a drugi zespół tworzą Andrzej i Antek. Andrzej waży ponad 100 kg, ja tylko 66 kg tak więc my na zjazdówce, oni na czeskim lanie. Cóż można napisać o tym wejściu – bez historii i emocji jak wiele innych, sprawnie poszło.

                Dzień czwarty. Pogoda, jak podczas wielu dni tego lata nieszczególna co narzuca nam Zadniego Mnicha, bo w razie czego komfortowy odwrót i sporo koleb pod bokiem. Aby uatrakcyjnić tę eskapadę po przejściu pierwszej ścianki odbijam na prawo od krawędzi grani na jakieś cztery do pięciu metrów, a wyżej trzymam się ostrza grani. Schodzimy zaś najłatwiejszym wariantem bez zjazdu. Nie wiemy jeszcze z Alą, iż za siedem lat urodzi nam się córka Magda, z którą za lat dwadzieścia i trzy ponownie wejdę na Zadniego Mnicha, upłynie jeszcze parę lat i Magda wróci na Zadniego, ale tym razem północną jego ścianą drogą Orłowskiego (V+).

                Dzień piąty. Pogoda stabilniejsza, zatem hajda na Cubrynę i Mięgusza  w specyficzny sposób, bo kompania nabrała już doświadczenia. Jak urozmaicić turystyczne wejście bez asekuracji na Cubrynę i Mięgusza? Dla mnie to proste, choć poprzeczka sięgnie tym razem dwójki – purystom przypominam, iż TANAP w swoim regulaminie wspinaczkę jako taką definiuje od trójki wzwyż. Przełączka pod Zadnim Mnichem i obchodzimy uskok zachodniej grani Cubryny po prawej stronie, przemykamy się półeczkami do kruchej rynny i w górę. Z wolna i z ostrożna bo na żywca, drobiazgowo sprawdzam stopnie i chwyty wskazując je reszcie kompanii, aby ktoś katastroficznego błędu nie popełnił, o co wcale nietrudno. Przez Przełaczkę nie raz i nie dwa przechodziłem na zielono łamiąc granicę państwową. Razu pewnego znalazłem tam w linii spadku owej rynny martwą kozicę, dorodną i zdrową, która tam odpadła, choć mistrzynią w tym terenie była. Innym razem słysząc, jak trójkowy zespół wspina się tą rynną starannie się asekurując zboczyłem w lewo i całkiem słusznie, bo po chwili w miejsce, gdzie regulaminowo powinienem podchodzić walnął spory kamień. No cóż, starego wróbla na plewy nie nabierzesz, ale się chłopcy nieźle przestraszyli, że mnie ubili.

                Jeszcze innym razem wycofując się z tego uskoku podczas załamania pogody zlazłem z jednej półki na drugą jak kot po gorącej blasze po misternej piramidce want po czym głupio się lekko o nią oparłem dłonią i co najmniej pół tony kamienia poszło z hukiem w żleb ze smrodem siarki. Sama grań to muzyka lekka i przyjemna, choć jedynkowa. Na Hińczowej niespodzianka, żleb zabity śniegiem od ściany do ściany i całkiem niemiły do schodzenia, ale nic to, jak mawiał imć pan pułkownik Wołodyjowski - mam plan B w zanadrzu.

                Potem zachodnia grań Mięgusza, w której się zakochałem jak w dziewczynie od pierwszego wejrzenia i wierzchołek, odszukiwanie swoich kilku wpisów z ubiegłych dwóch lat. Było już dość późno – czas schodzić jak najkrótszą drogą i tak, aby było dydaktycznie. Obejściem grani po południowej stronie na siodełko przed Mięguszowiecką Turniczką i wariantem Janczewskiego na Siodełko w Filarze, Klimkową Ławką na Wielką Galerię Cubryńską,  Mała Galeria i już zbiegamy Mnichowym Żlebem na Nadspady. A z Nadspadów klasycznie starą percią wzdłuż Dwoistej Siklawy na brzeg Morskiego Oka. Tak się zakończył dzień piąty.











  9. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie – część IV. Rok 1965, MOko.

                Opuszczamy niespiesznie  gościnną Brnčalkę i pod wieczór przekraczamy granicę w Łysej Polanie w sam raz, aby zdążyć na ostatni autobus jadący do MOka. To jeszcze ten czas, gdy ostatni z przystanków jest przed Wozownią vel Starym Schroniskiem vel FranzHiltonHotelem. Wszystkie miejsca w Wozowni zajęte, ale przed nią stoją dwa wojskowe namioty z pryczami, materacami i kocami. Sklepik spożywczy na Łysej był już zamknięty co zmusza nas do rewizji plecaków w poszukiwaniu resztek spyży. Znajdujemy resztki makaronu i puszkę śledzi w oliwie – gotujemy makaron, wrzucamy do niego zawartość owej puszki i jakoś tam zaspokajamy dręczący nas głód.

                Rano załatwiamy noclegi w Wozowni i pod czujnym okiem Franciszka (śpicie od do wskazywane palcem na pryczy) roztasowujemy się tam. W tam czasie WC bez water to trójkabinowa sławojka z tyłu schroniska, dezynfekowana przez Franciszka codziennie przed południem sporą porcją chloru (maski włóż!). Prymitywizm całokształtu Wozowni po względnym luksusie nad Zielonym Stawem Kieżmarskim załamuje tak Wieśka, ze pakuje się i opuszcza nie tylko MOko, ale i Tatry. Zabawne, w tamtych czasach nieliczni westmani, zwłaszcza Angliczanie docierając nad MOko achali, ochali i cmokali, tak się im ten prymityw podobał. Jeden taki jadąc w Tatry omal przez okno wagonu kolejowego w Tomaszowie nie wypadł z podziwu, jak parowóz pod parą zobaczył.

                Początek morskoocznej działalności to rzecz jasna Mnich, tradycyjnie Przez Płytę i z zejściem bez zjazdu górnym wariantem „klasycznej”. Pod blokiem szczytowym siedzi sobie bardzo sympatyczne małżeństwo, mniej więcej czterdziestolatkowie, Niemcy.  Bardzo chcieliby wejść na Mnicha, w piaskowcach się wspinali, poza piaskowcami nie, sprzętu nie mają. Znam ten wyraz twarzy, rozumiem więc ich doskonale – pora na dobry uczynek, wiążę się z nimi liną.  Wchodzimy „Przez Płytę”, potem schodzimy na przełączkę między wierzchołkami, na której tkwi osadzony na ołów „goprowski” hak, przez którego kolucho można przewlec linę do zjazdu. Nie ryzykuję, zjeżdżają kolejno na jednej żyle w kluczu  Dülfera asekurowani drugą żyłą liny.  A potem dla Ali i Andrzeja organizuję trening w podchodzeniu po linie za pomocą pętli i węzłów Prusika – to jeszcze nie czas jumarów czy innych „małp”.

    Cdn.






  10. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie – część III.


     
                 Warunki wyraźnie się pogorszyły, coraz więcej śniegu zalega w wysokich partiach, coraz bardziej granie są oblodzone. A sprzętu mamy niewiele, dwie liny wprawdzie, ale tylko cztery stalowe karabinki i pięć haków, w dodatku kompletnie nieprzydatnych jako haki stanowiskowe – są to tzw. simondy wykonane tylko z nieco grubszej blachy. Postanawiamy z Doliny Dzikiej przetrawersować do Doliny Jastrzębiej, wejść na Czarny Przechód i w zależności od warunków pójść granią w lewo na Czarny Szczyt bądź łatwiej, w prawo na Kołowy. Trawers jest cokolwiek eksponowany, trochę na nim pordzewiałego i pogiętego żelastwa, ale nie czyni to na nas specjalnego wrażenia.  Na grani nie mamy dylematu, w którą stronę ruszyć, tylko Kołowy wchodzi w grę.  Takie wejście bez historii, ale panorama z Kołowego  piękna i swoista. Powrót rzecz jasna po własnych śladach.

                Kolejny dzień i kolejny wymarsz, najpierw szlakiem do Doliny Jagnięcej, później już bez szlaku na Jastrzębią Przełęcz, celem jest Jastrzębia Turnia. To wyjątkowo piękna turnia i jako taka stała się źródłem legend, co w świecie gór zdarza się nader często.
    Jeśli ktoś wpisze do Wikipedii hasło „Jastrzębia Turnia” to dowie się między innymi to, co następuje. Ze szczytem tym związana jest legenda o ukrytym w niej pięknym karbunkule (rubinie), który miał kiedyś świecić na jej niedostępnym wierzchołku. Podanie to spisali m.in. Robert Townson (1793) i Maciej Bogusz Stęczyński (1845). Spiska wersja Karfunkelturm występowała w 1802 r. u Johanna Asbótha. To samo pochodzenie ma słowacka nazwa grani i szczytu (Karbunkulová veža, również w języku węgierskim szczyt nazywa się: Karbunkulus-torony lub Rubint-toron). Obecną nazwę wprowadził do literatury Jan Gwalbert Pawlikowski, który w 1878 r. miał zasłyszeć ją od Słowaków ze Stwoły.
    Pierwsze odnotowane wejścia:

    letnie – Maciej Sieczka, ok. 1880 r., z inicjatywy Jana Gwalberta Pawlikowskiego,
    zimowe – Tihamér Szaffka, Imre Barcza i Oszkár Jordán, 10 kwietnia 1909 r.
    Poeta Kazimierz Andrzej Jaworski, który zdobył jej wierzchołek w 1926 r., opisał ją słowami: Jestem z wszystkich najmniejsza, lecz wiem żem najśliczniejsza. Fotografie z tego szczytu wykonał w 1906 r. Mieczysław Karłowicz. Do legendy o karbunkule nawiązywali liczni twórcy, w tym Franciszek Henryk Nowicki (1884) czy Tadeusz Dropiowski (Karbunkuł; Cztery sceny fantastyczne z Tatr Spiskich, 1921). Do dwóch pieśni o szczycie skomponował muzykę Johann Móry.

                Aura znowu nam nie sprzyja, zimno, mglisto, niebo o barwie ołowiu grozi śniegiem. Wiążę się liną z Alą i ruszam granią, za nami ruszają Andrzej i Wiesiek związani drugą liną, nim osiągniemy wierzchołek uderzy w nas kurniawa godna zimy. W którymś momencie i obracam się ku Ali: jak zobaczysz, że lecę w prawo to skacz w lewo. Mężnie to przyjmuje.  Wcześniej opowiedziałem bujdałkę, być może i prawdziwą o szybkiej czwórce kaukaskiej. Otóż wspinacze radzieccy uwielbiali wspinaczkę w tzw. tramwajach czyli wszyscy wspinali się powiązani linami w jeden duży zespół. Ale usłyszeli, że westmani w Alpach często chodzą dwiema dwójkami i na pewnej grani postanowili to wypróbować, a wspinali się z lotną. Pech chciał, że prowadzący z pierwszej dwójki odpadł tak pechowo, iż pociągnął za sobą partnera. Stary nawyk zadziałał bezbłędnie, choć w tym przypadku fatalnie – druga dwójka skoczyła w druga stronę zapominając, że z pierwszą nie łączy ich lina. No i tak skończyła się kariera szybkiej czwórki kaukaskiej.

                Schodzimy z Jastrzębiej łatwą ponoć drogą zejściową wygrzebując chwyty i stopnie ze śniegu asekurując się na sztywno. Pięćdziesiąt jeden lat później docieram na Jastrzębią Przełęcz – tym razem samotnie. Mam zamiar powtórzyć wejście sprzed lat – niestety, odgłosy nadciągającej burzy skłaniają mnie do szybkiego zejścia w dolinę i słusznie, bo jeszcze nie osiągam dna doliny, gdy uderza we mnie fala deszczu, lecz zamiast brezentu mam na sobie pełen goretex.

    Cdn.









  11. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie – część II.

                Dziewiątego sierpnia ruszamy na słowacką stronę Tatr, wpierw autobusem na Łysą Polanę, przesiadka do „czechosłowackiego” autobusu, ČSAD, a jakże i wysiadamy w Matlarach, skąd zaczynamy podejście do schroniska nad Zielonym Stawem Kieżmarskim, wtedy znanego jako „chata, známa aj ako Brnča, Brnčala, alebo Brnčalka” od Alberta Brncala (1919-1950), profesora wychowania fizycznego, wychowanka tatrzańskiego Klubu Wspinaczkowego IAMES, który 1 sierpnia 1950 roku zginął podczas wspinaczki z Jastrzębiej Doliny na Jastrzębią Przełęcz, a ponadto był uczestnikiem Słowackiego Powstania Narodowego.

                Mżawka, lekka mgiełka z której co rusz wyłania się jakiś Słowak lub Czech niosący na ramieniu narty. Ki diabeł? Pory roku im się pomyliły? Za dużo piwa z rumem dołu wypili? Wyjaśni się to za parę dni. Schronisko robi na nas miłe wrażenie, otoczenia praktycznie nie widzimy, to nie czas goretexu i innych udogodnień, nie warto się moczyć bez sensu – popołudnie i wieczór spędzamy uczciwie w chacie. Następnego dnia pora na lekki rozruch, wchodzimy na Jagnięcy trochę szlakiem, trochę obok szlaku, a schodzimy wprost nad Białe Stawki, nad którymi stoi jeszcze Kieżmarska Chata – za parę lat się spali i nie zostanie odbudowana. Pogoda załamuje się ostatecznie, zimno, niżej deszcz, wyżej pada śnieg. W piątek trzynastego ruszamy z chaty z ambitnym planem wejścia na Baranie Rogi. Dolina Dzika wita nas opadami śniegu i snującymi się mgłami, temperatura koło zera albo i całkiem ujemna – flanelowa koszula, sweter, brezentowy skafander nie chronią przed zimnem, dobrze, że rękawice mamy. Rozległe pole śnieżne, a na nim rozstawione tyczki slalomowe – teraz wiemy, po co tym schodzącym do Matlar narty były potrzebne: z Baraniej Przełęczy aż po próg doliny można było na nich zjechać. Mozolnie pniemy się w kierunku przełęczy, 20 – 30 świeżego śniegu leży na tym, co pozostał z zimy. Tam, gdzie świeży śnieg został wywiany wybijam stopnie młotkiem lodowym firmy INCO – to był jedyny w PRL-u prywatny koncern.

                Próba wejścia na Baranie Rogi kończy się fiaskiem – skały są pokryte cienka warstwą wodnego lodu, musimy zatrąbić na odwrót. Jesteśmy już nieźle przemarznięci i jak najszybciej chcemy zejść z przełęczy. A zatem czas na dupozjazdy, ale bez przesady – nie będziemy ryzykować. Wiążemy się z Andrzejem liczącym całe 60 metrów lanem, jeden z nas siedzi na stanowisku, a drugi jedzie na pełną długość liny i zakłada kolejne stanowisko. Ala i Wiesiek, brat Andrzeja wpinają się pętlami węzłem Prusika do liny i schodzą jak najszybciej. Jak zgarnie się warstewkę świeżego śniegu i nabierze prędkości na tym z zimy, a lina podciągnie skafander, sweter i koszulę do góry podczas szybkiego zjazdu to robi się naprawdę gorąco – jesteśmy związani skrajnym tatrzańskim tuż pod pachami. Gdy teren się wypłaszcza rozwiązujemy się z liny i zaczynamy ją klarować, a Ala bez słowa rusza szybko w dół do schroniska.  Patrzymy na siebie z Andrzejem – no to mamy dziewczynę z głowy, chyba nie pójdzie już z nami w góry. I jesteśmy zaniepokojeni, czy trafi na właściwą drogę zejściową na dno doliny. Gdy dochodzimy do schroniska zastajemy Alę gotującą dla nas obiad na zewnątrz chaty. Następnego dnia znowu pniemy się razem w kierunku Doliny Dzikiej.




  12. Jerzy L. Głowacki
    Miłośnikom wejść przeróżnych, a poza szlakowych polecam Kronikę Wyryp Rozmaitych zamieszczoną w

    pierwszym numerze Taternika wydanym we Lwowie 1 marca 1907.

    Kronika turystyczna za rok 1905.

    15./I. Prof. Dr. Karol Jordan i Janusz Chmielowski z przewodnikami: Klimkiem

    Bachledą, Janem Franz’em sen. i Pawłem Spitzkopfem na Szczycie

    Gierlachu. Wchodzono »Żlebem Karczmarza*, schodzono do Doi. Batyżowieckiej

    (I. wyjście w zimie).

    i./V I. Dr. Alfred Martin (sam) przechodzi ze Sławkowskiego Szczytu granią

    (nowa droga) na Przełęcz Sławkowską.

    3./VI. Tenże wychodzi (sam) od Przełęczy Lodowej na Mały Lodowy Szczyt

    (nowa droga).

    i i ./V I . Ernest Dubke z przewodnikiem Janem Franz’em sen. schodzi nową

    drogą ze szczytu Pośredniej Grani do Pięciu Stawów Spiskich.

    6./VTI. Alfred Grosz, Jerzy Gretzmacher, Alfred Thern i Koloman Rumancsik

    przechodzą (bez przewodnika), jako pierwsi, przez Przełęcz Litworową

    (między Szczytem Wielickim 2320 m. a Szczytem Litworowym 2431 m.)

    z Dol. Wielickiej do Doi. Litworowej.

    9./VII. Ernest Dubke i Hans Wirth z przewodnikiem Janem Franz’em sen.

    wychodzą z Doi. Mięguszowieckiej, jako pierwsi na »Basztową Przełęcz*

    (pomiędzy Zadnią Basztą a Hlińską Turnią 2334 m ), po czem okrążywszy

    Hlińską Turnię po stronie Dol. Młynicy, wydostają się na przełęcz

    między Hlińską Turnią a Szczyrbskim Szczytem; stąd najprzód

    granią a później koło grani, po stronie Dol. Hlińskiej postępując —

    wychodzą na Szczyrbski Szczyt, a następnie na turnię 2246 m. Powróciwszy

    na przełączkę między turnią 2246 m. a Szczyrbskim Szczytem,

    schodzą z niej nad Stawek Kolisty w Doi. Młynicy (wycieczka w całości

    nowa).

    10 ./VII. Maksymilian Broske z przewodnikiem Janem Hunsdorferem sen.

    wychodzi na zachodni i na główny (najwyższy, środkowy) szczyt »Wideł

    « (pierwsze wyjście).

    2 3 /VII. Prof. Dr. August Otto z przewodnikami: Janem Franz’em sen. i Janem

    Breuerem jun. wychodzi na Łomnicę od Zielonego Stawu Kieżmarskiego

    przez Niemiecką Drabinę (od 100 lat przeszło w zapomnieniu

    znajdującym się) szlakiem Dawida Frólicha.

    26./VII. Janusz Chmielowski, Prof. Dr. Karol Jordan, Dr. Adam Kroebl,

    Dr. Stanisław Krygowski i Prof. Tadeusz Łopuszański z Klimkiem Bachledą,

    Jakóbem Bachledą, Jędrzejem Marusarzem, Janem Stopką Ceberniakiem

    i Janem Karpiem schodzą z Żabiego Szczytu Wyżniego

    (2252 m.) do Stawu Czeskiego (nowa droga).

    27.VII. Janusz Chmielowski, Prof. Dr. Karol Jordan i Dr. Adam Kroebl

    z Klimkiem Bachledą i Jakóbem Bachledą, przechodzą z Dol. Czeskiej

    do Dol. Rumanowej przez Przełęcz Rumanową« (między Gankiem

    a Wysoką ; pierwsze przejście).

    28./VII. Ciż sami, z tymiż przewodnikami, a ponadto z Jędrzejem Marusąrzem, schodzą

     nową drogą ze »Żłobistego Szczytu« 2433 m. (po niem.:

    Martha Spitze) w stronę Żelaznych Wrót.

    28./VII. Klimek Bachleda i Jakób Bachleda wychodzą na niezwiedzony przedtem

    »Zachodni Szczyt Żelaznych Wrót«.

    2g./VII. Janusz Chmielowski i Prof Dr. Karol Jordan z Klimkiem Bachledą

    i Jędrzejem Marusarzem wychodzą nową drogą na Zmarzły Szczyt

    2400 m. (granią od Przełęczy pod Drągiem).

    29./VII. Janusz Chmielowski z Jędrzejem Marusarzem wychodzi na niezwiedzony

    przedtem Kościółek 2273 m. (dwiema drogami).

    30./VII. Janusz Chmielowski z Klimkiem Bachledą schodzi z Wielickiego

    Szczytu wprost nad Zmarzły Staw pod Polskim Grzebieniem (nowa

    droga).

    3./VIII. Włodzimierz Boldireff i Stanisław Porębski wychodzą (bez przewodnika)

    z Dol. Niewcyrki na grań Hrubego Wiechu pomiędzy punkty:

    2362 i 2370.

    5 /VIII. Zygmunt Klemensiewicz i Roman Kordys przechodzą (bez przewodnika)

    z Kościelca granią na Turnię Zawratową.

    l i ./V I I I . Dr, Alfred Martin z Janem Breuerem jun. znajduje nową drogę od

    północy na przełęcz pomiędzy Żółtym Szczytem a północno-zachodnim

    wierzchołkiem Pośredniej Grani (po niem.: »Katharinen Spitze«) i z przełęczy

    tej jako pierwszy schodzi do Dol. Staroleśnej.

    1 3 ./VIII. Tenże z tym samym przewodnikiem wychodzi na oba wierzchołki

    niezwiedzonej dotąd ^Szarpanej Turni«*) (około 2523 m.) w południowo-

    wschodniej grani Wysokiej (po niem.: „Moritz Dechy Sp.).

    14./'VIII. Tenże z tym samym przewodnikiem przechodzi ze Szczytu Rumanowego

    granią na Przełęcz Gankową (nowa droga).

    14 /VIII. Roman Kordys i Zygmunt Klemensiewicz wychodzą od Zmarzłego

    Stawu pod Zawratem na Przełęcz Mylną jako pierwsi turyści (bez przewodnika).

    15./VIII. Dr. Alfred Martin przechodzi (sam) z Polskiego Grzebienia granią

    na Gierlach (pierwsze całkowite przejście tej grani).

    I7'./VIII. Janusz Chmielowski i Kazimierz Bizański przechodzą z Klimkiem

    Bachledą przez Przełęcz Żabią (najniższe wzniesienie w grzbiecie między

    Rysami a Mięguszowieckiemi Turniami) od Czarnego Stawu nad

    Morskiem Okiem do Żabich Stawów Mięguszowieckich (nową drogą).

    23./VIII. Zygmunt Klemensiewicz i Jerzy Maślanka wychodzą (bez przewodnika)

    z Doliny Mięguszowieckiej nową drogą na »Basztową Przełęcz'1

    a następnie na niezwiedzoną przedtem Zadnią Basztę. Schodzą do Dol.

    Młynicy.

    16 ./V III. Tadeusz Hickiewicz i Antoni Jakubski przechodzą ze Stanisławem

    Stopką od Rakuskiej Przełęczy granią poprzez Mały Kiezmarski Szczyt

    (2520 m.) na Szczyt Kiezrmarski (2556 m ) (nowa droga).

    *) Wiadomość o istnieniu nazw „Szarpana Turnia« i »Złobisty Szczyt« zawdzięcza

    uprzejmości p. Dra Stanisława Eljasza Radzikowskiego.

    27./VIII. Roman Kordys i Jerzy Maślanka przechodzą (bez przewodnika) od

    ^Przełęczy pod Zieloną« (2038 m.) po części samą granią, po części zaś

    koło grani (po stronie Dol. Rówienek) na Mały Szczyt Jaworowy

    (2386 m.), z którego schodzą nową drogą do Doi. Staroleśnej-.

    i i ./IX. Janusz Chmielowski z Klimkiem Bachledą i Jędrzejem Marusarzem

    schodzi z Rysów granią zachodnią na Żabią Przełęcz (nowa droga).

    1 1 . /IX. Katarzyna Broske i Szymon Haberlein przechodzą (bez przewodnika)

    od Przełęczy pod Chłopkiem (2304 m.) granią (nowa droga) na Żabią

    Turnię Mięguszowiecką (2338 m.), tj. szczyt drugi na zachód od Żabiej

    Przełęczy, z którego schodzą do Żabich Stawów.

    12 ./IX. Ciż sami wychodzą (bez przewodnika) na »Żabiego Konia" (Szczyt

    przedtem niezwiedzony, leżący tuż na zachód od Żabiej Przełęczy).

    12 /IX. Janusz Chmielowski z Klimkiem Bachledą i Jędrzejem Marusarzem

    schodzi ze Szczytu Ganku poprzez środkowy i niższy jego wierzchołek

    na Przełęcz Rumanową (nowa droga; pierwsze zejście ku północy).

    15 ./IX. Katarzyna Broske, Maksymilian Bróske i Szymon Haberlein wychodzą

    (nowa droga) na Szczyt Spiczasty*) od strony południowej tj. z Doliny

    Staroleśnej i schodzą zeń granią wschodnią (również nowa droga)

    na Białą Ławkę.

    29./XII. Janusz Chmielowski z Klimkiem Bachledą i Józkiem Bachledą wychodzi

    na Kasprowy wierch (I. wyjście w zimie).

    Redagując umieszczoną powyżej »Kronikę«, będącą dalszym ciągiem

    »Kronik“ drukowanych poprzednio w »Pamiętniku Tow. Tatrz.«, mogłem

    wobec wielkiej obfitości materyału uwzględnić jedynie wycieczki nowe, t. j.

    wyprawy na szczyty lub przełęcze, przedtem niezwiedzone, oraz nowe drogi

    na szczyty i przełęcze, już znane. Z wycieczek zimowych podległy rejestrowaniu

    tylko wyprawy przedsięwzięte w ogóle.


  13. Jerzy L. Głowacki
    Rodzinne wspinanie – preludium.
     
                Ciąg wydarzeń absolutnie przypadkowych. Lato 1963 – dochodzę na Mnichowe Plecy zastanawiając się, czy skręcić w lewo na Mnicha czy w prawo, na Mięgusza. Czasy to takie, iż chodzimy „umundurowani” – solidne wibramy, grube skarpety z „góralskiej”, wełny, pumpy, flanelowa koszula i na plecach słowacki plecak wspinaczkowy zwany horolezką, na głowie czerwona „marusarka”. Podchodzi do mnie rudowłosa, mniej więcej trzydziestoparoletnia dziewczyna, a więc dwukrotnie ode mnie starsza i pyta, czy znam drogę na Mięgusza. Po chwili prowadzę troje turystów, z których najstarszy, Darek nosi odznakę przodownika Górskiej Odznaki Turystycznej i to na Tatry, egzamin z topografii zdawał u samego Mistrza Paryskiego, ale teoria teorią, a praktyka praktyką. Na Mięgusza docieramy bez problemu, ale na Drodze po Głazach podąża za nami czwórka turystów prowadzona przez przewodnika, co prawda beskidzkiego. Przewodnik ów popełnia klasyczny błąd, zostaje ciężko ranny i wkrótce umiera jeden z jego podopiecznych, przewodnik ulega panice i w efekcie muszę objąć komendę nad całością oraz organizować akcję ratunkową. To zadecydowało o tym, iż Darek et consortes umawiają się ze mną na następny sezon w Tatrach.
                Za rok pewna dziewczyna o imieniu Alicja zauważa w lokalu PTTK w Warszawie ogłoszenie o organizowanym właśnie przez Darka obozie wędrownym w Karkonoszach i zgłasza swój akces. W Karkonoszach wysłuchuje opowieści o Mięguszu no i o mnie. Po obozie Alicja wraca do Warszawy do pracy, a Darek, Andrzej i jego brat oraz jeszcze jedna dziewczyna jadą w Tatry na spotkanie ze mną. A w Tatrach jak to w Tatrach, Mnich, Cubryna, Mięgusz, Pośredni Mięgusz, Wysoka, Gerlach, Ganek z Galerią tudzież pośledniejsze wyrypy. W listopadzie spotykamy się w Warszawie, a na to spotkanie zaproszona zostaje Alicja. Wiosna 1965 i Rajd Świętokrzyski po czym umawiamy się na wspólny sezon w Tatrach. W sierpniu tamtego roku po raz pierwszy zwiążemy się liną, Ala i ja, za dwa lata zostaniemy małżeństwem, co trwa po dzień dzisiejszy. W sierpniu 1980 roku po raz pierwszy zwiążę się liną w Tatrach z naszą ośmioletnią córką. Po upływie kilkunastu lat ulubioną ścianą naszej córki stanie się Zerwa czyli Kazalnica o Alpach i Wysokim Atlasie nawet nie wspominając.
                Moją bazą wypadową w Tatry od pięciu lat była stara, góralska chałupa na początku Drogi Walczaków, a od dwu lat konkretnie jej strych zapełniony sianem, na którym świetnie się sypia i gdzie przechowuję część sprzętu. Stamtąd jest blisko do Doliny za Bramką i Jasiowych Turniczek, mojego „poligonu” wspinaczkowego. Darek i Andrzej maja już doświadczenie z ubiegłego roku, dla Ali będzie to pierwszy sezon tatrzański. A zatem nauka zjazdów i asekuracji, oczywiście o samonastawnych stanowiskach nikt jeszcze nie słyszał, często asekuruje się „z ciała” przez hak stanowiskowy lub blok. Dwóch chłopów o łącznej wadze jakiś 170 kg solidnie rozpędzonych po stromym stoku to dobra symulacja odpadnięcia, ale daję plamę – nie sprawdzam, czy dziewczyna dobrze obciągnęła skafander asekurując „z bioder”, ślady po tym wyhamowaniu „lotu” będą widoczne jeszcze przez kilka dni.  Ale zatrzymała nas nie wylatując nawet ze stanowiska. Za kilka lat Ala jeden jedyny raz nie założy rękawiczek na stanowisku, a ja odpalę prosto w powietrze.
                Tatry Zachodnie to dobry teren do oswajania się z kruszyną, a ze Skibówek blisko jest też do Małej Dolinki pod Giewontem, a Żleb Kirkora z ominięciem dolnych progów to niezły, tatrzański klasyk. Idziemy we czworo, Ala i trzech dzielnych mołojców. Po drodze opowiadam barwnie o przeróżnych tatrzańskich tragediach, jakie w swoim czasie rozegrały się na Giewoncie. Gdy po przejściu Zachodu Pilotów stajemy nad żlebem dwóch mołojców trąbi na odwrót, a dziewczyna idzie dalej. Powód jest prosty, ołowiane niebo, żleb zabetonowany śniegiem, po którym ze specyficznym szelestem spływają co jakiś czas mini lawinki szutrowe. Andrzej wybiera lewą szczelinę brzeżną, a ja prowadzę Ale prawą, musimy też po drodze pokonać kilkunastometrowy tunel utworzony przez płat śniegu nakrywający skały. I już wiem, że miło będzie się z ta dziewczyną powłóczyć po Tatrach, tym bardziej, że bardzo mi się podoba. Za dwa lata kończąc pierwszy nasz „małżeński” sezon wrócimy na Giewont przechodząc żleb Szczerby z piątkowym wariantem.
                Zdjęcia: 1 – 2. Z Darkiem na Mnichu, lina jeszcze sizalowa; 3. Na Jasiowych Turniczkach; 4. W drodze na Szczerbę w Giewoncie, Blachy, 1967; 5. W drodze na Szczerbę – kozica.





  14. Jerzy L. Głowacki
    Jak się drzewiej wspinało – patenty. Część II.   
     
    W czasach, gdy zaczynałem się wspinać wiązanie się liną w pasie wyszło już na szczęście z mody, w czym zapewne miał swój udział wypadek zespołu Biel – Żuławski podczas akcji poszukiwania „Mojżesza” czyli Stanisława Grońskiego w masywie Mont Blanc. Lawina seraków „zabetonowała” Wawrzyńca w szczelinie, a lina zawiązana w pasie Staszka Biela zmasakrowała mu wnętrzności. Nastąpiła era wiązania się „nad biustem”, o czym zawsze początkujące we wspinaniu się koleżanki lojalnie uprzedzaliśmy: zawsze nad, nigdy pod. Zamieszczam parę zdjęć z gatunku „nie próbujcie tego w domu”.  Niedbałe związanie się liną – jak się miało do dyspozycji tylko cztery karabinki i cztery haki – Simondy wykonane z nieco grubszej blachy to ryzykowanie odpadnięcia nie miało sensu, nie odpadam i koniec. Ale dziewczyna na drugim końcu liny solidną asekurację miała.  To tak w stylu niezapomnianego Gastona Rébuffat. Polecam jego „Gwiazdy i burze”.
              Wiązanie się liną „nad biustem” też nie należało do bezpiecznych, bo odpadnięcie w dużym lufcie i zawiśnięcie na tym wiązaniu groziło uduszeniem.  Zapamiętałem dwa takie przypadki.  18 IV 1960 roku podczas zjazdu na wschodniej Mnicha wspinacz wypada z klucza i zawisa po długim locie na pętli Prusika, której węzeł na swoje nieszczęście przytrzymał zbyt długo. Po jego ciało i jego partnera zjeżdżają po kolei Grammingerem bracia Berbeka. Drugi wypadek zdarza się na „Sprężynie” na ścianie Kotła Kazalnicy czyli Sanktuarium. Wspinający się na drugiego Hubert, kolega z Koła Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego i student IV roku fizyki na UW, młodszy ode mnie o trzy lata zawisa na linie i umiera. Miała to być ostatnia droga Huberta wieńcząca bardzo udany sezon wspinaczkowy Huberta. Po jego ciało zjeżdża Grammingerem nie kto inny, jak sam Józek „Ujek” Uznański.
              Zaczęliśmy konstruować pasy piersiowe składając i przeszywając lub łącząc w inny sposób odcinki liny asekuracyjnej lub podciągowej, co zwiększało zarówno komfort, jak i bezpieczeństwo nie eliminując jednak ryzyka w zupełności. Pojawiły się zatem dodatkowe patenty obniżające stopień ryzyka, a polegające na opasaniu się dodatkową pętlą połączoną z liną asekuracyjną węzłem Prusika. Liczyliśmy, iż zdołamy  po odpadnięciu stanąć w tej pętli. Drugi patent sprowadzał się do oplecenia ud dodatkową pętlą połączoną także za pomocą węzła Prusika z liną. Ten patent stosowaliśmy z żoną, gdy zaczęliśmy się wspinać z naszą córką, gdy miała lat pięć w skałkach i w Tatrach, gdy miała lat jedenaście, a był to rok 1983.
     
     








  15. Jerzy L. Głowacki
    Przysłop Miętusi.

                Gdy przeciętny turysta podążając ścieżką nad Reglami lub idąc z Gronika wchodzi na siodło Przysłopiu Miętusiego to urzeka go panorama Czerwonych wierchów , ale nie wie, jaka jest historia tego miejsca. Przysłop to w języku Wołochów przełęcz, a Wołosi to pasterze przemieszczający się ongiś wzdłuż łańcucha Karpat, Przysłop Miętusi, bo niejaki Miętus z Cichego dawno, dawno temu otrzymał przywilej wypasania tu owiec.

                Około roku 1935 rozpoczęło tu, nieco poniżej siodła  działalność maleńkie schronisko przebudowane z jednego czy dwóch pasterskich szałasów goszcząc tatrzańską wiarę dość długo, bo jeszcze w 1974 roku w nim spałem. Nocleg zapewniało taki, jak w czasach Towarzystwa Tatrzańskiego, Towarzystwa Tatrzańskiego, jeszcze nie Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

                Ze schroniskiem tym związana była przede wszystkim osoba Stanisławy Staszel-Polankowej (1912 – 1988), nieoficjalnej mistrzyni świata w narciarstwie z 1929 roku, ośmiokrotnej mistrzyni Polski, ratowniczki TOPR, kurierki na trasie Zakopane – Kraków – Warszawa w czasie okupacji, sanitariuszki baonu Kiliński A.K. w powstaniu Warszawskim, damy Krzyża Walecznych.

                Dwie izby, w pierwszej stół i ławy, zaplecze kuchenne, serwowany przepyszny piernik z wodą źródlaną zaprawioną sokiem malinowym bez konserwantów. W drugiej izbie prycze, początkowo na sześć miejsc, później na więcej. Schronisko PTT na Hali Pysznej zostało zniszczone ogniem haubic podczas niemieckiego natarcia na oddział partyzancki stacjonujący w Dolinie Kościeliskiej. Zastąpiło je otwarte w  roku 1948 schronisko na Hali Ornak liczące wówczas 95 miejsc noclegowych. Trzecim punktem noclegowym w rejonie Doliny były pokoje nad restauracją Harnaś w Kirach. Tak dla przykładu – w 1950 roku Hala Ornak udzieliła 7305 noclegów, Przysłop 699, Harnaś 635.

                Przez szereg lat Przysłop był bazą nie tylko dla turystów, ale i grotołazów – z oczywistego względu, do jaskiń było z niego bardzo blisko.

                Owce pasły się na dnie Doliny Miętusiej, w Litworowej i Mułowej, na Twardym Upłazie i na stokach Małołączniaka. Z Przysłopem Miętusim  wiąże się też epizod górniczy – w 1840 roku w tym rejonie poszukiwano rud miedzi i srebra, wcześniej w Dolinie Mietusiej powstały dwie sztolnie, z których wydobywano limonit zawierający około 10 – 12 % żelaza. Najbogatsze były rudy w rejonie Tomanowej, do 30 % Fe. Do końca okresu wydobywanie rud w Tatrach Polskich, a więc do roku 1880 uzyskano   łącznie do 200 ton żelaza.

                Wydanie X, ostatnie kompletne przewodnika „Po Tatrach” Tadeusza Zwolińskiego polecało w tym rejonie dwie wycieczki „poza szlakowe” do Wielkiej Świstówki przez Wantule i Małą Świstówkę ze zwiedzeniem Piwnicy Miętusiej.   Cały ten teren to moje chłopięce terminowanie i przyzwyczajanie się do samotnych wyryp: Wantule, obie Świstówki, Dziurawe, Dolinki Litworowa i Mułowa.

                Pożegnanie z Przysłopem – z górskiego notatnika:

    14.08.1974 Nocleg na Przysłopie;

    15.08.1974 Przysłop – Kira Miętusia – Hala Pisana - Wąwóz Kraków – Zadnie Kamienne – Jaskinia Lodowa w Ciemniaku – Przełączka pod Chudą Turnią – Dolina Mułowa – Kozi Grzbiet - Krzesanica – Ciemniak – Piec – Wołowy Żleb – Wyżnia Rówień Upłaziańska – Przysłop i nocleg.

                Atmosfera wieczorów na Przysłopie była niepowtarzalna, siadywaliśmy na drewnianym tarasie i wpatrując się w ciemniejące kształty wierchów prowadziliśmy długie rozmowy. To już se ne vrati, a szkoda. Czego najbardziej żałuję, ano tego, że nie zdecydowałem się w tamtych czasach na wejście w ścianę Kazalnicy Miętusiej. To wspaniała ściana – zamieszczam o niej skan z przewodnika Włodka Cywińskiego.

                Stare zdjęcia różnych autorów wzięte z Internetu.












    5.webp
  16. Jerzy L. Głowacki
    Jak się drzewiej wspinało – patenty.
    Dziś w górach patentuje się drogi, kiedyś prawie wszystko. W dawnych, już dziś zamierzchłych dla wspinającej się młodzieży czasach tylko nieliczni z nas szczęśliwcy mogli się znaleźć w Chamonix. I jak bajki o żelaznym wilku słuchaliśmy ich opowieści, jak tam można było ot tak po prostu wejść do sklepu i poprosić o skompletowanie sprzętu na taką, a taką drogę na jednej ze ścian masywu Mont Blanc.
    Sklepów internetowych oczywiście nie było, a zarabialiśmy te marne 15 – 20 $ na miesiąc. W związku z powyższym wszystko to, co wiązało się ze wspinaczką od nakrycia głowy począwszy po namiot i jego najbliższe otoczenie na taborze związane było mniej czy więcej z przeróżnymi „patentami”. Chodzenie „na zielono” na słowacką stronę i biwakowanie tam też wiązało się z różnymi patentami. Na ostatnich stronach niejednego ze „śpiewników” czyli tomików Starego Mistrza Topografii czyli WHP mam do dziś szkice i informacje na temat koleb.
    Zacznijmy od nakrycia głowy, które przeszło swoistą ewolucję od kaszkietu i kapelusza, „marusarkę” czyli wełnianą czapkę z obowiązkowym pomponem dyndającym na sznureczku przez kask górniczy, budowlany i motocyklowy aż po kask wspinaczkowy. Osobiście byłem pod tym względem oryginałem, bo przez ładnych parę lat wspinałem się w kasku hokejowym. Pompon od marusarki stanowił, jak sam to stwierdziłem dodatkowy atut tej czapeczki, gdyż stanowił wykrywacz strefy silnie zjonizowanego powietrza, co pozwalało odpowiednio wcześniej dać dyla z piku czy grani, aby gromowładnego Zeusa vel Jowisza nie zagniewać bezczelnie dzwoniąc pękiem haków nadzianych na uczciwe, stalowe karabinki. Z kronikarskiej sumienności zaznaczę, iż po kasku górniczym, hokejowym, budowlanym oraz motocyklowym zacząłem dobrze już łysiejącą łepetynę przyozdabiać fioletowym Campem, a potem biało-szarym Petzlem.
    Kask górniczy w porównaniu z kaskiem budowlanym miał znacznie większą wytrzymałość, co wynikało ze specyfiki pracy pod ziemią. Kask budowlany nie poddany odpowiedniej modyfikacji polegającej na obcięciu daszka i przerobieniu „uprzęży” miał poważną wadę. Tragicznym tego dowodem był tragiczny bo śmiertelny wypadek na jednej z budów. Monter pracujący na wysokości 30 metrów upuścił śrubę wraz z nakrętką. Nakrętka spadała pierwsza i trafiła przechodzącego robotnika w daszek kasku stawiając go na jego głowie prawie pionowo. Śruba trafiła robotnika w nieosłonięta część głowy zabijając go.
    Byłem też światkiem, jak kamień rozbił kask na dwie połowy – gdyby miał większą masę lub też spadał z większej wysokości skutek byłby tragiczny.
    Przyznaję, że kiedyś ze zwykłego lenistwa nie obciąłem daszka w takim kasku, co zaowocowało tragikomiczną sytuacją. Opuszczam wygodne stanowisko w nyży wychodząc na prawie pionową ściankę, chwyty dobre, ale stopy bardziej na tarcie. Lina gdzieś się przyblokowała, wiercę się, aby ją odblokować. Wyżej zaczyna się rysa – est modus in rebus, pomysł a la Mariusz Zaruski („Na bezdrożach tatrzańskich”, opis III przejścia klasycznej na Zamarłej). Przetrawersowawszy w ten sposób w lewo ku górze 4 m, wciskamy się w malutką niszę na końcu konia, w której zapieramy się lewą nogą i głową (Górny Trawers). No i zaparłem się głową, lewą ręką linę uwolniłem, chcę iść dalej, a tu kasku wraz z głową z rysy wyjąć nie mogę. Ręce słabną, kask nie puszcza, za chwile powieszę się na własnej szczęce. W ostatniej chwili kask mi się na głowie przekręcił, z rysy wyskoczył i z głowy też – złapałem go w zęby i jak aportujący pies zlazłem na stanowisko i dość długo „buły” strzepywałem.




  17. Jerzy L. Głowacki
    Morskie Oko i Popradzki Staw 1964. Część V.

                Dzień piąty nad Popradzkim Stawem.  W piękną pogodę wyruszamy we troje kierując się ku Dolinie Batyżowieckiej. Krótki odpoczynek nad Batyżowieckim Stawem, podejście w górę doliny i już pniemy się ku Batyżowieckiej Próbie. Nikt poza nami nie podchodzi na Gerlach, ani  nikt  z niego nie schodzi więc szybko osiągamy wierzchołek. To jeszcze nie czasy tłumnych wejść na „Króla Tatr” – na wierzchołku zastajemy tylko kilka osób.

                Dziewięć lat później postanawiam pokazać czternastoletniemu braciszkowi mojej małżonki, jak się po Tatrach chodzi w stylu à la ksiądz Stolarczyk. Łysa Polana, Dolina Białej Wody i biwak w kolebie w Dolinie Kaczej. Dolina Litworowa, Polski Grzebień, Dolina Wielicka i kolejny biwak – w małej, przytulnej kolebie w Dolinie Batyżowieckiej. Rano jemy śniadanie, zostawiamy depozyt w kolebie i hajda na Gerlach przez Batyżowiecką Próbę. Na wierzchołku dość tłoczno, zabawa się zaczyna, gdy naraz ponad trzydzieści osób decyduje się na schodzenie do Batyżowieckiej. Wówczas komendę nad całością przejmuje wiekowy już przewodnik ze Spisza znający słowacki, czeski i niemiecki. Ale narodowości w tej zgromadzonej ad hoc grupie jest ze sześć albo i więcej. W skrajnym przypadku przewodnik wydaje komendę po niemiecku, ktoś tłumaczy to na angielski, a kolejna osoba na hiszpański. Gdybym całą tę ekskursję sfotografował, a zdjęcie zamieścił na FB to w oczy rzuciłoby się to, iż nikt na głowie nie miał kasku ani liną nie był związany. Ale przezorny zawsze ubezpieczony – biorąc poprawkę na wiek Andrzeja wrzuciłem do horolezki linę, tak na wszelki wypadek, gdyby np. pogoda nagle się załamała. Wieść górska głosi, iż sam Guyla Komarnicki, jeden z najlepszych w swoim czasie wspinaczy idąc na Rysy od południa tez na wszelki wypadek Line do plecaka wrzucił mając lat już ponad osiemdziesiąt.  Trzeci biwak i po własnych śladach wracamy się na Łysą.

                Dzień szósty. Większość poprzedniego dnia spędziliśmy z Andrzejem bez koszul, a o kremach z filtrem UV nikt jeszcze tu nie słyszał. Skutek wiadomy, w nocy trapią nas dreszcze i gorączka, rano mowy nie ma o wzięciu plecaka na grzbiet, starujemy zatem na lekko na Krywań. Droga nudna, krówska perć, ale widoki piękne. Krówska perć, bo podobno jeden ze słowackich vodców założył się z kumplami o okrągłą sumkę, iż krowę na Krywań wprowadzi i zakład ten wygrał. Między Bogiem, a prawdą jestem skłonny w to uwierzyć, bo za zamierzchłych  czasów poznałem możliwości krów Jaśka Murzańskiego pasących się na Morskim Okiem – możecie mi wierzyć, jedynka nie stanowiła dla nich problemu. A szopy miały tam, gdzie dziś jest tabor – na Starych Szałasiskach.

                W drodze powrotnej raczymy się piwem w Szczyrbskim, aż zapada zmrok. Baterie w tamtych czasach miały wyjątkowo małe pojemności, żarówki w latarkach żarły prąd, jak się patrzy, a zatem obywaliśmy się bez nich paląc w kolebach wyłącznie świeczki i tłukąc się po perciach po ćmoku.  Ujmujemy się pod łokcie i przez Dryganta ruszamy na ostatni już nocleg w Popradzkim.  Andrzej co jakiś czas potyka się o jakąś wystającą wantę, a ja co pewien czas spadam z perci – Ewa jest miotana na przemian raz w lewo raz w prawo. I tak się kończy ten sezon.



  18. Jerzy L. Głowacki
    Morskie Oko i Popradzki Staw 1964. Część IV.


     
                Zbliża się koniec sezonu, Darek wraca do Warszawy, a Ewa, Andrzej i ja wsiadamy na Łysej Polanie do autobusu jadącego do Popradu. W Popradzie kupujemy linę – już wykonaną z nowoczesnego włókna, 10 mm średnicy i 60 m długości. Ale wciąż nie mamy haków i karabinków. Poprad, Szczyrbskie i Popradzki Staw, sześcioosobowy pokój w górskim hotelu, a mamy za sobą noce w sianie bez śpiworów na strychu starej, góralskiej chałupy i prycze we Franz Hilton Hotel w MOku. Teraz czekają na nas puchowe kołderki na wygodnych tapczanikach, białe firanki, balkon i prysznic z ciepłą wodą. Na dole kelnerzy w smokingach z białymi serwetami na przedramionach, czaj w platerowanych dzbanuszkach i porcelanie, ale na to już nas nie stać, gotujemy obiadokolację na balkonie zapominając niestety o tym, iż przed chwilą wzięliśmy gorący tusz, co już nocą odczujemy. Nazajutrz dzień bez historii, to znaczy bez żadnych emocji wchodzimy na Wysoką przez Pazdury z Wagi, a schodzimy przez Złomiska, co samo w sobie jest górską, estetyczną ucztą.


     
                Dzień trzeci – pogoda się psuje, a jest to czas nie goretexu, a brezentu, zwiedzamy zatem Symboliczny Cmentarz pod Osterwą i Szczyrbskie Pleso. 

                Dzień czwarty. Ewa jest niedysponowana, zostaje w schronisku, a Andrzej i ja ruszamy do Złomisk mając pewien plan.  Tu mała dygresja. W zakopiańskim światku i nie tylko znany był szeroko Konstanty Stecki, człowiek wielu talentów – między innymi przewodnik i grotołaz oraz popularyzator Tatr, który niejedną książkę dla młodzieży popełnił o tej tematyce. W jednej ze swoich książek opisał, jak to drzewiej ze swoimi przyjaciółmi cierpiąc na brak wszelakiego haczywa wybrał się śladami W.H.Paryskiego et all, który to Mistrz tatrzańskiej topografii szwendał się po masywie Ganku podczas głębokiego załamania pogody usiłując się ze ściany wyplątać. Jak wieść gminna głosiła WHP zostawił podczas tej eskapady niejeden hak w ścianie, a Konstanty miał na te haki apetyt. Jak to przeczytałem to ryknąłem donośnym śmiechem, bo ruszyliśmy z Andrzejem na Galerię Gankową nie tylko w celach krajoznawczych lecz także po haki.


     
                 Zaczęliśmy rzecz jasna od Gankowej Przełęczy i Ganku, zeszliśmy z powrotem na znany wszystkim tym, którzy się tam włóczą zachód i przetrawersowaliśmy na Wschodnią Rumanową Przełęcz, gdzie po ocenieniu ekspozycji jako słusznej związaliśmy się na wszelki wypadek liną. Po kilkunastu minutach byliśmy już na Galerii Gankowej, na której krawędzi myśli o szukaniu haków na ostatnim wyciągu dróg tam wyprowadzających kompletnie nam z głowy wyparowały. Z Gankiem jest tak – niby łatwo i prosta orientacja, a jednak… . Jakieś cztery lata temu pewien doświadczony skądinąd przewodnik PTT pomylił żleb Gankowej przełęczy ze żlebem spadającym z Pośredniej Gankowej Przełączki, różnica istotna – zamiast 0+ trudności II lub V.


     
                Razu pewnego spałem samotnie na Polanie pod Wysoką, koło północy obudziły mnie  jakieś dziwne dźwięki i światła, ale nie chciało mi się wychodzić z namiotu. Rano ze zdziwieniem dostrzegłem stojący na skraju taboru Land Rover Defender i dwa rozstawione namioty. Okazało się, iż przybyła ekipa młodych chłopaków z sudeckiego GOPR-u mająca zamiar wejść przez Pustą Ławkę na Galerię Gankową, z niej na Wschodnią Rumanową Przełęcz, przetrawersować do żlebu spadającego z Gankowej Przełęczy i wejść na Ganek. Zapytali mnie, czy zajmie im to sześć czy może osiem godzin – odpowiedziałem, aby nie liczyli, że Zejda poniżej ośmiu. Wyruszyli o ósmej rano, a wrócili po północy wywołując u mnie pewne emocje, czy nie zalarmować Horską Służbę. Ale ostatecznie poszło ich sześciu i cokolwiek sprzętu ze sobą zabrali, co mnie koniec końców uspokoiło, choć nie do końca. Na Ganek nie dotarli, pomylili żleby i pięć godzin się wycofywali.


     
                Na zdjęciach kolejno: Korona Wysokiej z Ganku, na Ganku, Gerlach z Galerii Gankowej, na Galerii Gankowej.

               






  19. Jerzy L. Głowacki
    Morskie Oko i Popradzki Staw 1964. Część III.

                Wejście na Mnicha „przez Płytę” nie sprawia „warszawskiej ekipie” problemów – na wierzchołku chwila zastanowienia. W 1962 TOPR, a właściwie Grupa Tatrzańska GOPR zamontowała w Tatrach w paru miejscach stałe haki wykonane z pręta stalowego z koluchem, osadzane na ołów. Jeden z nich umieszczony nad przełączką między wierzchołkami służył mi w następnych latach jako hak zjazdowy – wystarczyło przewlec linę przez jego „oczko”. Ale z głównego wierzchołka trzeba zejść na przełączkę, co może być okazją do zanurkowania we wschodnią ścianę i ciężką robotę wyhisowania delikwentki lub delikwenta z powrotem na grań. Ponadto różnie bywało ze zjazdami nowicjuszy w kluczu Dulfera. Jest takie stare powiedzenie: kursant wszystko potrafi – wypuścić linę z rąk, chwycić za węzeł Prusika podczas takiego wypadnięcia itp.


     
                Postanowiłem zatem sprowadzić towarzystwo  pod blok szczytowy bez zjazdu wariantem opatentowanym przez Starego Mistrza Paryskiego bodajże w roku 1947, a już trzykrotnie na żywca przeze mnie wypróbowanego w poprzednich dwóch sezonach. Ze stanowiska pod wierzchołkiem w dół na północ wielkimi płytami przeciętymi potężną szczeliną aż na kolejne, wygodne stanowisko z blokiem, potem krótki trawers w lewo i po czym przez 4 ½ metrową ściankę na wielką platformę, a dalej to już łatwo. Jak ktoś ma 4 tomik WHP to może sprawdzić tę kombinację wariantów 529 J, 533 Z, 530 A. Na dobrą sprawę trudności nie odstają zbytnio od jedynki, dwójkowa jest ewidentnie owa ścianka, zresztą czwórkowa w wejściu, co stanowi pewien ewenement. Wariant nie tylko prosty i dogodny, ale i bardzo efektowny ze względu na spacer po północnej ścianie Mnicha.


     
                Wejście na MSW najkrótszą drogą to jest z Bańdziocha Czerwonym Żlebkiem na Siodełko w Filarze, kawałek filarem, a potem wariantem Janczewskiego to wyrypa bez historii. Cała filozofia takiego wejścia bez asekuracji liną (liną, bo po prawdzie to z asekuracją „własnym ciałem”, gdzie zachodziła taka potrzeba) to dokładne sprawdzanie chwytów i stopni, wskazywania ich wodzonym połączone w niektórych miejscach z puszczaniem ich przodem lub zabezpieczaniem „od dołu” na trawersach. I ustawiczna kontrola, czy jakiegoś błędu nie popełniają.


     
                Na tej drodze zdarzały się mi i całkiem nietypowe przygody. Razu pewnego na filarze na środku małej, trawiastej platforemki przywitała mnie łasiczka, oboje byliśmy bardzo zdziwieni. A w zejściu na południowym siodełku (2340m npm), gdzie Droga po Głazach łączy się z obejściem grani od Hińczowej napotkałem stadko kozic. One poszły w prawo (orograficznie) ku Hińczowej, a ja w lewo ku Chłopkowi.


     
               





  20. Jerzy L. Głowacki
    Morskie Oko i Popradzki Staw. Część II.


    Zjawia się wreszcie warszawska ekipa, Ewa, Darek i Andrzej. Darek i Andrzej byli ze mną rok temu na Mięguszu, Ewa ze znakowanych szlaków nie schodziła. Mam następujący plan: Mnich i Mięgusz na początek jako przygotowanie na Słowację. Mnich pozwoli im oswoić się z ekspozycją i trudnościami, na MSW pójdziemy najkrótszą drogą z Bańdziocha przez Siodełko w Filarze i Zachodem Janczewskiego na zachodnią grań. Będzie tam wszystko: ekspozycja, trawki, szuter, kruszyzna i lita skała – to się nam po południowej stronie grani przyda. Jak się okaże, że kondycyjnie są wystarczająco dobrzy to zejdziemy Drogą po Głazach wchodząc przy okazji na Pośredniego Mięgusza. Na Mnichu będę musiał ich asekurować, na Pośrednim prawdopodobnie też. I w tym jest szkopuł.
     W dawnych, już dziś zamierzchłych dla wspinającej się młodzieży czasach tylko nieliczni z nas szczęśliwcy mogli się znaleźć w Chamonix. I jak bajki o żelaznym wilku słuchaliśmy ich opowieści, jak tam można było ot tak po prostu wejść do sklepu i poprosić o skompletowanie sprzętu na taką, a taką drogę na jednej ze ścian masywu Mont Blanc. Jedynym sprzętem wspinaczkowym, jaki mi się udało kupić w Łodzi w tamtym okresie czasu była lina asekuracyjna o długości 35 metrów mająca 14 do 15 mm średnicy  upleciona z sizalu w Bielskich Zakładach Lin i Pasów. Wytrzymałość statyczna, owszem, spora, lina była szorstka o intrygującym, charakterystycznym  zapachu. Gorzej, ba, zgoła tragicznie przedstawiała się jej zdolność do absorbowania energii upadku. W 1963 roku kupiłem za grosze w księgarni obcojęzycznej w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie wydaną w formie książkowej pracę kandydacką, czyli doktorską, niejakiej pani, a właściwie towarzyszki Kazakowej pod frapującym tytułem Tiechnika strachowki w gorach. Strachowka po rosyjsku oznacza asekurację, a asekuracja liną sizalową powinna się kojarzyć z odpowiednią dozą strachu, co fonetycznie się zgadzało. Powód banalnie prosty – sama lina wykonana z włókien pochodzenia roślinnego jest zdolna do zaabsorbowania paru procent energii upadku w przypadku współczynnika odpadnięcia równego 2, całą resztę, ponad 90 %, musi pochłonąć praca tarcia, a do tego konieczne jest wypuszczanie liny ze stanowiska asekuracyjnego w sposób płynny w odpowiednim tempie. Zaciśniesz mocniej dłonie na linie i lina pęka. Tak według Józefa Oppenheima zginął Mieczysław Świerz na zachodniej Kościelca.  Studiowałem już wówczas fizykę i przedstawione w tej książce tabele i wykresy nie pozostawiały cienia wątpliwości.  Dla niezorientowanych: współczynnikiem odpadnięcia nazywamy stosunek długości swobodnego lotu do czynnej długości liny. Współczesna, pojedyncza lina powinna wytrzymać minimum pięć szarpnięć przy współczynniku odpadnięcia 1.77 .
    Sizal miał paskudny zwyczaj pętlenia się, zwłaszcza  po nasiąknięciu wodą. Przed pierwszym użyciem należało go odpowiednio spreparować, co tez uczyniłem na strychu pewnej starej góralskiej chałupy u zaprzyjaźnionej rodziny Walczaków. Receptę zaczerpnąłem z podręcznika „Taternictwo. Krótki zarys” Dobrowolskiego i Nowickiego, wydanego przez Wydawnictwo „Sport i turystyka” w 1957 roku.
    Odnośnie teorii – pierwszym polskim  podręcznikiem taternictwa były „Zasady Taternictwa” Klemensiewicza, wydane we Lwowie w roku 1913.
    Zygmunt Klemensiewicz (1886 – 1963)
     
                Studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Tu drobna uwaga dla co młodszych czytelników Kroniki. Na tak nazwanym wydziale można było studiować matematykę, fizykę i chemię, do dziś każdy z fizyków (i nie tylko) pisząc publikację w języku angielskim umieszcza przed swoim nazwiskiem literki PhD (Filozofii Doktor), o ile posiada stopień doktora. Zygmunt Klemensiewicz obronił w 1908 roku na tymże uniwersytecie doktorat na podstawie pracy zatytułowanej Chlorek antymonowy jako czynnik jonizujący, promotorem tej pracy był profesor Stanisław Tołłoczko. Żeby było zabawniej, podczas pierwszego roku studiów (1963-64) korzystałem z podręcznika chemii autorstwa Stanisława Tołłoczki, oczywiście było to któreś z rzędu wydanie, poprawione i uzupełnione.  Klemiensiewicz prowadził badania nad przewodnictwem elektrycznym w gazach, habilitował się w roku 1912. W latach 1913-14 był stypendystą fundacji Carnegie – Curie i pracował w Instytucie Radowym w Paryżu u Marii Curie – Skłodowskiej, a następnie w Instytucie Pasteura. W latach 1920-40 był profesorem chemii fizycznej i elektroniki na Politechnice Lwowskiej. W czasie II wojny światowej przez Kazachstan, Iran i Egipt przedostał się do Anglii, gdzie zorganizował Politechnikę Polską, która miała pięć wydziałów i około tysiąca studentów.
                Po powrocie do kraju w roku 1956 zorganizował na Politechnice Śląskiej w Gliwicach Katedrę Fizyki Jądrowej i specjalność studiów energetyka jądrowa.
    W świecie nauki od lat dość popularną, acz nie do końca skuteczną oceną wkładu naukowego w daną dyscyplinę jest metoda zliczania liczby cytowań danego autora w renomowanych czasopismach naukowych. Historię taternictwa można podzielić z grubsza na dwa okresy: klasyczny, kiedy obowiązywała zamknięta, sześciostopniowa skala trudności i modernistyczny vel sportowy, kiedy tę skalę otworzono od góry dodając następne stopnie. Granicą obu tych okresów stała się epoka nazwana w Alpach sesto grado superiore czyli skrajnie trudno górna granica (VI+). Przewodnik Paryskiego należy bardziej do tej pierwszego okresu. Tom 25 Tatr Wysokich to skorowidz nazwisk – łatwo policzyć na ilu stronach i w ilu tomikach pojawia się przy opisach dróg wspinaczkowych nazwisko takiego czy innego taternika.
                Według takiej oceny największy wkład w historię taternictwa wniósł Gyula Komarnicki: 244 strony w 23 tomikach. Na dziewiątej pozycji jest Klimek Bachleda, 180 stron w 22 tomikach, dziesiąty jest Zygmunt Klemensiewicz, odpowiednio 164 i 22, trzynasty Roman Kordys 149 i 23. Dorobek Mariusza Zaruskiego opisany jest na 82 stronach w 13 tomikach, Józefa Lesieckiego  na 75 stronach w 10 tomikach, Aleksandra Znamięckiego na 48 stronach w 15 tomikach.
                Pierwszą polską monografią na temat lin były „Liny alpinistyczne” Alka Lwowa (Wrocław 1992) napisana na podstawie jego pracy magisterskiej z Politechniki Wrocławskiej.
    Cdn. Mnich 1964.
     












  21. Jerzy L. Głowacki
    Morskie Oko i Popradzki Staw 1964 Część I.


     
    Pierwsza połowa lat sześćdziesiątych – inna bajka niż dziś. Dostęp do Słowacji utrudniony, obowiązywała konwencja turystyczna, na mocy której można było otrzymać rocznie dwie przepustki opiewające na sześć dni pobytu każda plus jeden dzień na powrót. Alternatywą było z jednej strony uczestniczenie w oficjalnym obozie klubowym lub chodzenie „na zielono” i spanie w kolebach. Poza tym Śleboda, nikt praktycznie nas nie ścigał za schodzenie ze szlaku, miejsc w schroniskach i samych schronisk znacznie więcej, ceny relatywnie niższe od obecnych, taborów całkiem sporo, duża swoboda w biwakowaniu w kolebach i nie tylko. Ale ze sprzętem biwakowym krucho, śpiwory, jeśli już się w sklepach zdarzały to przypominały „watowane” kołdry, kupowano więc je za niemałe pieniądze w niewielkich, prywatnych pracowniach. Ja dopiero w 1966 zaopatrzyłem się w pracowni pani Mandowej w Krakowie w tzw. komplet biwakowy, na który składała się kurtka puchowa i noga słonia, czyli krótki, nie rozpinany śpiwór sięgający pod pachy. Ważyło to znacznie więcej od normalnego śpiwora, ale w wysoko położonej kolebie zapewniało komfort termiczny podczas śniadania czy kolacji.


     
    Brak erozji turystycznej, zdrowy las, szałasy i owce na halach, brak błota na leśnych duktach – miało to swoją wartość.  No i brak ludzkich gąsienic czołgających się po popularnych perciach. W szczycie sezonu w latach 1961-63 miałem wyłącznie dla siebie na przykład Bystrą, grań od Gładkiej Przełęczy po Wrota, Przełęcz pod Chłopkiem, Czarnego Mięgusza, Hruby, Mały Lodowy, Lodowy. Miałbym i parę innych pików, gdym tam jak raz kogoś nie wprowadził. Tu mała dygresja – pierwszy raz prowadziłem kogoś na Cubrynę, jak miałem szesnaście lat. Dziwnym, a może i nie dziwnym było to, że mając również lat szesnaście moja córka jakiegoś turystę na Cubrynę zaprowadziła. Na Giewoncie, Czerwonych Wierchach, Starorobociańskim i Wołowcu też byłem sam, bo halny wiał. Ale na Rysach tłumek był, co prawda za wyjątkiem samego wierzchołka, bo Leninowi ktoś wąsy z pasty śledziowej dokleił i wszyscy pełnoletni trzymali się z daleka, aby przypadkiem ich o ten niecny czyn nie posądzono. Ja miałem lat piętnaście, to się nie bałem.


     
    Cechą tamtej epoki było zaś przede wszystkim to, że brak jakiejkolwiek łączności poza własnym gardłem wymuszał rozsądek i szybkie „naśmiewanie” się gór, dziś byle patałach zapychając się bez pojęcia i talentu w zbyt trudny lub zbyt skomplikowany dla niego teren może liczyć na aplikację „Ratunek”, o ile nie poniesie go tam, gdzie sygnał nie dociera lub padnie mu akumulatorek w sprzęcie.  O śmigle też jeszcze mowy nie było, choć pierwsze, nieśmiałe  próby już się odbyły.


     
    Rok 1964. Jestem umówiony w Tatrach z ekipą, którą rok wcześniej prowadziłem na Mięgusza – plan zakłada chodzenie w rejonie MOka, a potem naszą baza na tydzień ma się stać Popradzki Staw. Jak to na Mięguszu było to opisałem w „Trzecim kręgu wtajemniczenia” na moim blogu na forum.tatromaniak.pl. W oczekiwaniu na ową ekipę gram swoje tatrzańskie standardy i inicjuję nowe, zarówno w Tatrach Zachodnich, jak i Wysokich. Pierwszy raz ruszam samotnie na Mięgusza starając się to wejście urozmaicić. Bańdzioch – Czerwony Żlebek – Siodełko w Filarze – Klimkowa Ławka  - Wielka Galeria Cubryńska – Hińczowa Przełęcz – MSW obchodząc zachodnią grań – Droga po Głazach – Przełęcz pod Chłopkiem. Przyznajcie się mili czytelnicy, wpadł ktoś z was na taki pomysł? Spełniam dobry uczynek wprowadzając dwóch turystów na Pośredniego Mięgusza, taki sobie trening w wodzeniu turystów bez użycia liny, jak to się dzisiaj zwykle w tamtym terenie odbywa. W Tatrach Zachodnich nie zaniedbuję tego, co w nich najpiękniejsze – Miętusiej, Wantul, Wielkiej Świstówki.


     
    18.07.1964 roku proponuję trzem kolegom z Koła Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego miłą wycieczkę krajoznawczą – wchodzimy na Kościelcową Przełęcz Żlebem Zaruskiego, a schodzimy z niej zachodem nad Długi Staw. Nazwiska dwóch z nich wejdą do annałów polskiego wspinania: Andrzej Dworak (studiowaliśmy obaj na UŁ), Wojciech Jedliński (PŁ). Trzecim był Emanuel „Emu” Hornowski (Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Łodzi) doskonale znany całym pokoleniom kursantów i wieloletni przewodnik tatrzański, jego syn jest dziś zawodowym ratownikiem TOPR. Niestety, Andrzej Dworak został pogrzebany przez lawinę na wschodniej ścianie Mont Blanc, Emu pokonała choroba.

    Cdn.

    Trzydzieści lat później – na Siodełku w Filarze i na piku MSW. Inna epoka. Zamiast wełnianej „marusarki” kask Campa, polar Maldena, zamiast „pumpów” oddychające „kalesony”, buty La Sportivy. Tylko anorak z wcześniejszej epoki, stylon i wzór opracowany przez PZA. Można go było założyć nie rozwiązując się z liny.





  22. Jerzy L. Głowacki
    Morskie Oko i Roztoka.   Koniec czerwca 1960 roku – jako czternastoletni, wyrośnięty ponad wiek chłopak wysiadam z rodzicami z nocnego pociągu na zakopiańskim dworcu. Ojciec podchodzi do pierwszego z brzegu fiakra (taksówek przed dworcem brak) i prosi o zawiezienie do kogoś, kto ma do wynajęcia pokój na parę tygodni. I tak trafiamy do starych, drewnianych zabudowań w kształcie litery U na samym początku Drogi do Walczaków, do pani Katarzyny Walczak, która długo będzie mi „matkować” w Zakopanem. Poznaję Walczaków, Krzeptowskich, Matejów. Pomagam od czasu do czasu w gazdówce, uczę się roztrzepywać siano i umieszczać je na ostrewkach, czasem po północy, gdy nagle zaczyna duć halny. W deszczowe dni uczę się gwary – obok jest mała biblioteka, za nią sklep, a za nimi sterta desek przesłonięta przez ten budyneczek. Miejscowi biorą ze sklepu flaszkę, albo i dwie, siadają na deskach i po chwili zaczynają się przyśpiewki. Wyżej, na halach są owce i szałasy, jest okazja, aby pogwarzyć z bacą czy juhasem o przemytnikach na grani nie wspominając.   Mam za sobą niezły, górski bagaż – mój wuj osiadł w Karpaczu w 1945 roku, Karkonosze znam, nie przymierzając jak rodzinne miasto. Nie tylko ze szlaków, z wariackiego zejścia „na krechę” ze Śnieżki wprost do Kotła Łomniczki tak tylko dla przykładu. Znam też „od podszewki” Beskid Śląski, nie znam Tatr poza dwoma ceperskimi w nie wycieczkami. Parę tatrzańskich spacerów i 7 lipca jadę z Rodzicami na Łysą Polanę – gościniec jest poszerzany i przygotowywany pod położenie asfaltu, żaden autobus do MOka nie jeździ i idziemy tam per pedes apostolorum po szutrze. Odwiedzamy Czarny Staw i nocujemy w schronisku. Następnego dnia Ojciec schodzi do Roztoki, gdzie będzie na nas oczekiwał (stan układu krążenia Mu nie pozwala na większy wysiłek), a ja z Mamą idziemy do Stawów przez Świstówkę (jeszcze starą percią) i schodzimy do Roztoki. Widok otoczenia MOka i Wołoszyna sprawia, iż mówię do siebie: to jest to i tu będę wracał.   Terminuję w Tatrach, najpierw z Mamą, a potem i samotnie, wpierw po szlakach, a potem sam szukam drogi w tzw. terenie. Prowadzony od samego początku włóczenia się po Tatrach górski notatnik pozwala mi na statystyczne dywagacje dobrze oddające mój styl chodzenia z lat 1960 – 1963. 29 tygodni w Tatrach i pod Tatrami, 116 wyryp w skali od 0- do II, w tym 67 samotnych i 44 poza szlakiem, jak to się dziś na FB podkreśla.   Izba usytuowana za kuchnią pani Kasi Walczak na Skibówkach będzie dla mnie podstawową bazą na następne trzy lata. Za dwa lata na strychu tejże chałupy preparuję moją pierwszą linę, sizalową „asekurację” o długości 35 m i średnicy prawie 15 mm. Aby ograniczyć do minimum jej pętlenie się trzeba ją namoczyć i rozwiesić do wysuszenia obciążając ją w środku. Pomagało to, ale niezbyt wiele – vide ostatnie ze zdjęć, typowa „sałata”. Później przez wiele lat kąt na strychu będzie pełnił funkcję całorocznego magazynu sprzętu wspinaczkowego. Niedaleko od Skibówek położona Dolina za Bramką i jej Jasiowe Turniczki będą dla mnie poligonem doświadczalnym – początkowo wspinam się tam „solo i na żywca”, ćwiczyłem też zjazdy w kluczu Dülfera, w 1965 roku szkolę w tych skałkach dziewczynę, która zostanie później moją żoną.   Dziś Internet ułatwia umawianie się na wspólne wypady, pełno tez w nim opisów schematów dróg, do dyspozycji są też liczne przewodniki, erozja turystyczna ułatwia (czasem i utrudnia) orientacje w terenie. Wtedy umawiano się w schronisku bądź podchodzono tam, gdzie się dało i czekało się na kogoś, kto zna drogę. Na swój sposób „my wiara” chodziliśmy na swój sposób „umundurowani”, a zatem byliśmy łatwo rozpoznawalni. Tym to sposobem pojawiłem się późnym wieczorem Roku Pańskiego w schronisku MOku w towarzystwie starszego już pana, którego na Cubrynę zaprowadziłem. Kuchnia już była zamknięta, ale pożeglowała w nasza stronę niczym trójpokładowy okręt liniowy z czasów admirała Nelsona pani Dziunia Łapińska miłościwie nam tam panująca: witam księdza profesora, ksiądz profesor (świętej teologii na KUL-u) pewnie głodny? – i mój towarzysz też. – To proszę siadać. I za chwilę kelner zwany Stefanem wielką tacę z obiadokolacja nam przyniósł. Za rok innego księdza teologa z tejże uczelni poprowadziłem i na Cubrynę i na Pośredniego oraz Wielkiego Mięgusza, co w MOku dobrze zapamiętano i co tym zaprocentowało, iż zawsze w Starym Schronisku miejsce na pryczy mi przysługiwało niemalże jak psu miska.   Stare Schronisko przed remontem oferowało całkiem spartańskie warunki. Na parterze były trzy sale, dwie od południa z dwoma rzędami prycz, trzecia z pojedynczym rzędem tam, gdzie dziś mamy do dyspozycji toalety i prysznic. Na tyłach trójkabinowa „sławojka” dezynfekowana przez dwie godziny chlorem tak, że oczy w okolicy łzawiły. I kran z wodą – wszystko na zewnątrz schroniska. W ciemnawej kuchni turystycznej królował kaflowy piec kuchenny, można było też było przynieść zimnej wody w wielkiej miednicy i dokonać ablucji. Rządził w „wozowni” Franciszek Gabryś o niezbyt ponętnej aparycji, ale gołębim sercu i swoistym poczuciu honoru. Przed wojną transportem zaopatrzenia do Stawów się zajmował, schroniskiem w czasie wojny się opiekował, a gdy spłonęło przeniósł się do MOka i tam ostał. Tak się z „wozownią” związał, że gdy do remontu poszła na dość długie lata to z żalu „wziął się i umarł”.   Gdyby pan Czesio Łapiński o Stare Schronisko bardziej dbał niż o hołubienie VIP-ów i od czasu do czasu Franciszkowi dał deski, o które ten wielokrotnie prosił to jeszcze parę lat bez kapitalnego remontu by wytrzymało. W przedsionku były szafki na sprzęt dla stałych bywalców, co stanowiło utrapienie turystów, gdy „kosynierzy” vel „łojanci” od czasu do czasu po północy sprzęt między siebie rozdzielali: ten hak twój, brzęk, ten mój, brzęk, a to twój karabinek, łup. Każdego nowego „lokatora” Franciszek osobiście do sali wprowadzał i ignorując namalowane na drewnianym obramowaniu pryczy w słusznej odległości od siebie kreski wskazywał palcem: śpicie od do. Nic zatem dziwnego, iż przy zamkniętym w nocy oknie panowało w sali coś, co określaliśmy krótko i dosadnie: charoszyj, wysokogornyj wozduch.   Panie w recepcji starały się dbać o to, aby rozdzielać odpowiednio między sale turystów vel wycieczkowiczów i taternicką „wiarę”, ale nie zawsze to się udawało. Bywało, że wieczorową porą do sali okupowanej przez wiarę przybywało parę osób „nie z tej parafii”. Najpierw niepomni na zasadę, iż w górach raczej myć się należy z rana, a nie z wieczora umyli się mydełkiem w zimnej wodzie, a potem łamiąc drugą zasadę, iż do snu należy się ubierać, a nie rozbierać przebrali się w świeżutkie, cienkie piżamki. Po capstrzyku z każdym kwadransem robiło się im coraz to chłodniej i zaczynała się w ciemności dłuższa lub krótsza dyskusja, kto ma wstać, światło zapalić i okno zamknąć. Ostatecznie jakiś chiński ochotnik wstawał, bo dziewczyna go namówiła, światło zapalał i wydawał rozpaczliwy okrzyk: okna nie ma! Było, ale wyjęte z zawiasów, wsunięte głęboko pod pryczę i dobrze plecakami zamaskowane. Opery tej schroniskowej ostatni akt miewał miejsce o poranku, gdy nowi, świeżo umyci lokatorzy stwierdzali ze smutkiem drapiąc się niemiłosiernie po całym ciele, iż w nocy jakieś małe zwierzątka nieźle ich ścięły wiarze taternickiej dając spokój, bo wiadomo od wieków, iż uwędzonego w dymie watry nijaka gadzina się nie „chyta”. I kilka zdjęć z nieco późniejszej epoki. Cdn.







  23. Jerzy L. Głowacki
    Zielone ludziki nad Czarnym Stawem.
    W swoim czasie, dawno, dawno temu niemile zaskoczył mnie listonosz przynosząc mi wezwanie na ćwiczenia wojskowe, gdy zaczynałem się już pakować w Tatry. Rad nie rad pojechałem do Grudziądza do stacjonującego tam pułku chemicznego. Zameldowałem się w pułku i wyfasowałem polowy mundur oraz tylko dwie gwiazdki, bo takowych ponoć zabrakło. Nie mając zamiaru degradować się do stopnia chorążego przypiąłem je do jednego naramiennika pozostawiając drugi „gołym” i poszedłem przejść się po terenie pułku. Idę sobie, a tu na kontrkursie pojawia się starszy sierżant, niski, brzuch piwny, gęba czerwona i nalana – typowy zupak, postrach niższych stopniem. Wykorzystując niecnie znaczną różnicę wzrostu mijam go od strony gołego naramiennika wiedząc doskonale, co się zdarzy, bo przecież mu nie zasalutowałem. Nie zawiodłem się na sierżancie, puszcza mnie na parę kroków po czym leci w moją stronę typowa, koszarowa wiązanka. Obracam się powoli odsłaniając drugi naramiennik i pieszczotliwym głosem wygłaszam te oto słowa: wy do mnie, sierżancie? Sierżanta krew zalewa, ale staje na baczność, salutuje i przeprasza.
    Za chwilę wpadam na oficera w stopniu majora, jak się później okazało szefa sztabu pułku: poruczniku, co wy tak niekompletnie ubrani? – Obywatelu majorze, magazynierowi gwiazdek zabrakło, pan major rozumie, nie chciałem się sam degradować. – No tak, macie rację. Poruczniku, wracajcie spokojnie na kwaterę, a ja już tego sukinkota pogonię. Miałem jeszcze ze sto metrów do kwatery, jak sprintem dobiegł do mnie magazynier trzymając w wyciągniętej dłoni dwie brakujące gwiazdki.
    Ćwiczenia te okazały się kompletnym niewypałem z wojskowego punktu widzenia, sprzęt był na poligonie, znający się na rzeczy oficerowie też, a zadaniem tych ćwiczeń było przeszkolenie piechocińskich kaprali podchorążych na wojskowych chemików, a na kilkunastu chłopa tylko ja jeden miałem specjalność dowódcy plutonu chemicznego. Na zakończenie musieliśmy sami napisać opinie o sobie. Do mojej opinii dopisano: wyróżnia się bardzo dobrą prezencją i bardzo dobrymi odruchami dowódczymi. Na marginesie: nosiłem już wtedy brodę, a żadnej okazji do wydaniu rozkazu nie miałem.
    Wróciłem do Łodzi i po dwóch dniach lokowałem się już we Franz Hilton Hotel vel Wozowni vel Starym Schronisku. Nazajutrz postanowiłem odwiedzić Żabi Niżni, dochodząc nad Czarny Staw zauważyłem na ryglu tegoż dwóch wojaków, z których jeden trzymał na kolanach wielką, komiśną księgę i coś w niej szrajbował, a wokół paru turystów stało. No cóż, cyrk mój, małpy nie moje, co to mnie obchodzi – ruszyłem zatem dalej. Jakieś tam okrzyki słyszałem, ale co mi tam, dopóki ktoś pomocy nie wzywa. Po chwili jednak słyszę za sobą tupot fasowanych butów i wrzask: do was mówię, głusi jesteście?! Odwracam się powoli i widzę, że mam przed sobą kaprala o czerwonej twarzy. Odruch wyniesiony z armii działa bezbłędnie, głos przestraja się automatycznie na koszarowy: wy do mnie kapralu? Jeśli tak to złóżcie z łaski swojej nóżki do kupy i zwracajcie się regulaminowo!
    Kapral momentalnie blednie, staje na baczność, salutuje i recytuje regulaminową formułkę. Jak się okazuje zapisują w owej księdze dane turystów udających się na Rysy i pod Chłopka, a ci wracając musza się u nich odmeldowywać, na szczęście wspinaczom dają spokój. Ilekroć później tego lata wchodziłem na rygiel stawu to stawano przede mną na baczność i zwracano się regulaminowo, bo ów kapral biorąc mnie za tzw. patrol oficerski przekazał mój rysopis kolegom. W tamtych czasach bowiem od czasu do czasu meldował się w schronisku oficer po cywilnemu, udawał turystę, a później do komendanta strażnicy na Palenicy Białczańskiej przychodził pasztet z listą uchybień w pełnieniu służby.
    Minęło wiele lat, schodząc z Owczej Przełęczy spotykam już na szlaku dwóch strażników granicznych, starszy, w stopniu majora prosi mnie o dokumenty, a po ułamku sekundy wykrzykuje: poznaję pana, rok temu podziwiałem, z jaką szybkością pan zbiega podczas burzy z tej przełęczy. O dokumentach mowy już nie było, zaczęła się miła pogawędka. A zimą do Roztoki wprost z nocnego pociągu trafiałem w charakterze pasażera skutera śnieżnego Straży Granicznej, trochę wódeczki też się wspólnie wypiło (oczywiście po służbie).






  24. Jerzy L. Głowacki
    Sygnały – do trzech razy sztuka

     
                Po tragicznym finale zimowego sukcesu na Broad Peak-u rozpętało się, niestety, typowe piekło Polaków, choć nie już tak jednoznaczne, jak po akcji na Małym Jaworowym i śmierci Klimka Bachledy. Po pierwsze zabierają głos znani himalaiści, w tym i partnerzy Macieja Berbeki, brat Maćka, Jacek Berbeka, członkowie rodziny Tomka Kowalskiego oraz  znawcy lub nie himalaizmu zimowego nie licząc tzw. publiki. Najsurowiej skrytykował realia wyprawy Ryszard Gajewski, zakopiańczyk, ratownik TOPR-u, współautor (razem z Maćkiem) pierwszych wejść zimowych na Manaslu (8156m) i Czo Oju (8201m, razem z Maciejem Pawlikowskim) oraz uczestnik wyprawy zimowej z 1980 roku, której sukcesem było zdobycie po raz pierwszy w historii zimą ośmiotysięcznika i to w dodatku najwyższego, bo Mount Everestu. O ciężarze gatunkowym tej krytyki najdobitniej świadczył sam tytuł wywiadu: Katastrofa moralna w cieniu tragedii. Wywiad ten zaowocował groźbą procesu sądowego ze strony Artura Hajzera tym groźniejszą dla Gajewskiego, iż miałby on przed sądem przeciwko sobie pieniądze Hajzera, współzałożyciela firm Alpinus i HiMountain, a wiadomo nie od dziś, iż o porażce lub wygranej w takim procesie decyduje w istotnym stopniu klasa pełnomocników prawnych, która przekłada się bezpośrednio na wysokość honorarium.  W sporze Hajzer – Gajewski zarząd Polskiego Związku Alpinizmu (PZA) staje murem za Hajzerem czyli koordynatorem programu Polski Himalaizm Zimowy 2010 - 2015 ostro atakując Gajewskiego.

     
                Kolejny krytyczny głos zabiera Maciej Pawlikowski w rozmowie z Januszem Kurczabem, opublikowanej pt. „Wyszliśmy razem – umieramy razem?” na portalu wspinanie.pl . Gwoli przypomnienia: Maciej Pawlikowski, zakopiańczyk, ratownik TOPR (Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za działalność ratowniczą), uczestnik siedmiu zimowych wypraw na ośmiotysięczniki, współautor nowej drogi i jednocześnie pierwszego wejścia zimowego na Cho Oyu (8201m) – razem z Maciejem Berbeki. Janusz Kurczab – wybitny polski taternik i alpinista, kierownik wyprawy na K2 w 1976, która wytyczyła nową drogę na ten szczyt, choć do wejścia na wierzchołek zabrakło jej 200 metrów nietrudnego terenu, szermierz, olimpijczyk, uznany kronikarz wydarzeń w Himalajach i Karakorum. Tytuł rozmowy to trawestacja słów Andrzeja Wilczkowskiego z 1981 roku: Wyszliśmy razem – wracamy razem. A oto słowa Pawlikowskiego, jakie padły w tej rozmowie: …wracając ze szczytu najsilniejszy uczestnik pędzi pozostawiając wszystko i wszystkich za sobą. Uważam, że świadczy to o jego skrajnym egoizmie, braku oznak jakiejkolwiek empatii i dyskwalifikuje go jako partnera wspinaczkowego. To mocne, bardzo mocne słowa i można by było mieć wątpliwości co do słuszności takiego sądu, gdyby nie dwa wydarzenia z przeszłości: niezbyt przyzwoite zachowanie Bieleckiego wobec partnera na Gasherbrumie I, opisane w wyborze tekstów na temat Broad Peak-a oraz kuriozalny casus w Alpach, gdy to Bielecki jako przewodnik pozostawił za sobą daleko swojego klienta podczas zejścia w niełatwym terenie, co skończyło się, niestety, jego śmiertelnym odpadnięciem.

     
                Przeczytałem w swoim czasie  wywiad z Aleksandrem Lwowem autorstwa Wojciecha Cieśli, jaki ukazał się 20 marca 2013 roku na stronie internetowej Newsweek.pl . Oto fragment tego wywiadu:
    Wojciech Cieśla: Uważa pan, że góry wcześniej dają sygnał? Ostrzegają?

    Aleksander Lwow: Tak. Mam mnóstwo przykładów. I są ludzie, którzy lekceważą sygnały.

                Alek Lwow wszedł na cztery ośmiotysięczniki, uczestniczył w wyprawach na K2 latem i zimą, Yalung Kang (jeden z wierzchołków bocznych Kangchenjungi, 8505m), czterokrotnie na Mount Everest, w tym również jako kierownik wyprawy międzynarodowej). To właśnie Alek ćwierć wieku temu czekał przez dobę na biwaku na schodzącego zimą z Rocky Summie na Broad Peak-u Macieja Berbeki wiedząc, iż Berbeka nie przeżyje bez jego pomocy. Gdyby obaj poszli na szczyt to najprawdopodobniej żaden z nich nie wróciłby do bazy. Można mieć różne zdania co do teorii sygnałów Alka, ale niestety teoria ta się empirycznie potwierdziła w przypadku Artura Hajzera. A było to tak.

     
                Hajzer rozpoczął swoją himalajską karierę od wysokiego c – nowa droga na Manaslu, pierwsze zimowe wejście na Annapurnę w towarzystwie Jurka Kukuczki, nowe drogi na Sziszapangmie (z Kukuczką i Wandą Rutkiewicz) i Annapurnie Wschodniej. Potem było bez mała dwadzieścia lat przerwy i kolejne wejścia na Dhalaulagiri,  Nanga Parbat oraz Makalu. Głośną na cały świat stała się brawurowo zorganizowana przez niego akcja ratunkowa po Andrzeja Marciniaka, jedynego ocalałego z katastrofy lawinowej nad Przełęczą Lho La w masywie Everestu, w której zginęli: Eugeniusz Chrobak, Andrzej Zygmunt Heinrich, Mirosław Gardzielewski, Wacław Otręba i Mirosław „Falco” Dąsal. Tragedia ta wydarzyła się po zdobyciu Everestu przez Chrobaka i Marciniaka niełatwą granią zachodnią. Poobijany, ze śnieżną ślepotą Marciniak teoretycznie był bez szans, ocalał dzięki determinacji Hajzera, który wprost cudem zorganizował ekipę ratunkowa. Dwadzieścia lat później Marciniak odpadł na Pośredniej Grani w Tatrach Słowackich z blokiem i pomimo dobrej asekuracji zginął nie przeżywszy dziesięciometrowego lotu – dopadł go wyważony przez niego blok skalny. 
                Pierwszy sygnał, jaki odebrał od gór Hajzer miał miejsce w 2005 roku podczas odwrotu z ataku szczytowego na nomen omen Broad Peak-u – złamał wówczas nogę, ale silni partnerzy sprowadzili go do bazy pokonując, bagatela, 3000 metrów deniwelacji.
                Sygnał drugi, 10 lutego 2008 roku Hajzer odpadł z nawisem z niewinnej na pozór grani Ciemniaka i zaliczył kilkuset metrowy lot z lawiną. Prawdopodobnie uratował mu życie wystający ponad lawinisko czekan zapewniając mu nie tylko dopływ powietrza, ale i szybkie uwolnienie spod śniegu, bo ów czekan zauważono dostatecznie szybko z pokładu Sokoła.
                Sygnał trzeci. W maju tego samego roku Hajzer wraz z Robertem Szymczakiem schodzą w ciężkich warunkach atmosferycznych z wierzchołka Dhaulagiri. Podczas zejścia występują u niego oznaki jednego z najskuteczniejszych, himalajskich zabójców – wysokościowego obrzęku mózgu. W sprowadzaniu Hajzera z obozu II do bazy pomagają między innymi dwaj Czesi, Radek Jaros i Zdenek Hruby.. Ci sami parę dni później sprowadzają po udanym ataku szczytowym dwójkę zdeteriorowanych  Hiszpanów, za co zostają nagrodzeni nagrodami Fair Play.

     
                Zdenek Hruby to ciekawa postać, 57 lat, prezes Czeskiego Związku Alpinizmu, osiem ośmiotysięczników zdobytych w latach 1994 – 2012 i w odróżnieniu od zawodowych alpinistów człowiek piastujący w swojej karierze szereg odpowiedzialnych stanowisk państwowych. Niestety, 9 sierpnia 2013 roku podczas odwrotu z próby przeprowadzenia nowej drogi na pd.-zach. ścianie Gasherbrum-a I traci równowagę i ginie w wyniku prawie kilometrowego upadku.
                Miesiąc wcześniej, a dokładnie 7 lipca 2013 roku na tej samej górze podczas odwrotu z ataku szczytowego Hajzer odpada w tak zwanym Kuluarze Japońskim i ponosi śmierć.

     
                Rok 2013 nie jest rokiem szczęśliwym dla himalaistów. Wprawdzie ekipa pod wodzą Jacka Berbeki, brata Maćka odnajduje ciało Tomasza Kowalskiego wiszące na poręczówkach w pionowym kominku na bardzo wąskiej grani i grzebie je w odpowiednim miejscu, Jacek zyskuje pewność, iż grobem jego brata stała się głęboka szczelina pod przełęczą rozdzielającą wierzchołki Broad Peak-u i wraca do kraju bez strat własnych, lecz innym szczęście nie dopisuje. Niemiecka alpinistka z Poczdamu ginie niedaleko bazy pod tym samym ośmiotysięcznikiem w lodowcowym potoku w sposób niemal identyczny, jak przed laty Barbara Tasiemka. Trzech Irańczyków wytycza znowu na tej samej górze nową drogę, ale ginie w zejściu. W bazie pod Nanga Parbat terroryści zabijają ośmiu alpinistów, w tym dwóch ratowników Horskej Służby.
                20 maja 2013 roku jedenastu wspinaczy osiąga główny wierzchołek Kanczendzongi, lecz pięciu z nich ginie podczas schodzenia. Pośrednią przyczyną tej tragedii jest wejście na wierzchołek o bardzo późnej porze, co doprowadza do nieprzygotowanego biwaku na wysokości 8300 metrów. Jeden z nich też nie dawno odebrał od gór sygnał – Zsolt Eross, zdobywca dziesięciu ośmiotysięczników, z których dwa, Lhotse (8510m) i Kanczendzongę z protezą prawej nogi, nogi, którą stracił pod kolanem w 2010 roku w wypadku lawinowym w Tatrach Słowackich wywołanym przez oberwanie nawisu śnieżnego.
                Trochę górskiej statystyki á propos wieku. Oto wiek, w którym sześciu kolejnych himalaistów zdobyło Koronę Himalajów:
    1.     Messner 42 lata
    2.     Kukuczka 39 lat
    3.     Loretan 36 lat
    4.     Carsolio 33 lata
    5.     Wielicki 46 lat
    6.     Oiarzabal 43 lat (23 wejścia na ośmiotysięczniki w ciągu 20 lat !)

     
    A teraz wiek tych, o których pisałem, a którzy pozostali w górach na zawsze:
    ·       Maciej Berbeka 59 lat
    ·       Artur Hajzer 51 lat
    ·       Zdenek Hruby 57 lat
    ·       Zsolt Eross 45 lat

     
    Nie sądzę, aby przytoczone powyżej zestawienie wymagało komentarza.
                Oficjalny raport Komisji PZA ostro ocenia postawę Bieleckiego, ale odnoszę wrażenie, iż na tej ocenie zaważyły w sposób istotny poprzednie przygody Bieleckiego, a ponadto szanowna komisja wyraźnie oszczędzała Zarząd PZA oraz nieżyjących, w tym i Artura Hajzera. Faktem niezaprzeczalnym jest, iż Berbeka i Kowalski zaryzykowali ostro i drogo za to zapłacili, ale bądźmy szczerzy, kto z nas nie ryzykował w górach. Sam czasem głośno, a czasem po cichu wypowiadałem znamienne słowa: Raz maty rodyła ! Czytelnikom mniej zapoznanym z prozą Henryka Sienkiewicza przypominam, te słowa na kartach Trylogii wypowiada Maksym Krzywonos do Chmielnickiego zgłaszając się na ochotnika do poprowadzenia wyprawy przeciwko księciu Jeremiemu Wiśniowieckiemu. Z drugiej strony ani Ala ani ja z całą pewnością nie postąpilibyśmy tak, jak postąpił Bielecki, to pewne.

     
                I znowu życie dopisało coś jeszcze do roboczego, pisanego Watermanem tekstu tej kroniki, coś, co z jednej strony wiąże się z wiekiem, 12 października 2013 Władysław Cywiński czyli po prostu Włodek wybrał się do Doliny Złomisk z zamiarem sprawdzenia pewnego szczegółu topograficznego w rejonie Wysokiej, koniecznego do zakończenia pracy nad XIX tomem swojego Przewodnika szczegółowego po Tatrach, traktującego o grani głównej Tatr. Ponieważ Wysoką spowiły chmury Włodek zdecydował się na samotną wspinaczkę na ścianie Tępej, kruchej i obfitującej w trawy. I mimo, iż w takim terenie czuł się świetnie i kondycję miał doskonałą, jak na swój wiek (74 lata) to odpadł ginąc na miejscu.
                Wieść o wypadku rozeszła się błyskawicznie po praktycznie wszystkich mediach, na forach internetowych pełno było osobistych pożegnań Włodka. Nic dziwnego, ratownikiem był od roku 1967, uczestniczył we kilkuset akcjach, ustanowił swoisty rekord w ilości dyżurów w Morskim Oku, przewodniczył przez wiele lat komisji egzaminacyjnej przewodnictwa tatrzańskiego, przejął od Starego Mistrza Topografii, W. H. Paryskiego pałeczkę najlepszego znawcy topografii Tatr. W 2009 roku z okazji stulecia TOPR odznaczeni zostali Krzyżami Komandorskimi Orderu Odrodzenia Polski: Władysław Cywiński, Michał Jagiełło, Janusz Siemiątkowski i pośmiertnie – Piotr Malinowski.
  25. Jerzy L. Głowacki

    In memoriam.

    Przez Jerzy L. Głowacki,

    In memoriam

     
                Niestety, Maciej Berbeka i Tomasz Kowalski dołączyli do długiej listy tych himalaistów, którzy pozostali na zawsze w górach.

     
                Rok 1941, Szwajcaria. W małym hoteliku w Winterthur mieszka dwóch kaprali podchorążych z 2 Dywizji Strzelców, która w wyniku klęski Francji przekroczyła granicę szwajcarską i została tam internowana. Owi dwaj kaprale to Jerzy Hajdukiewicz i Jan Sawicki, ci sami, którzy w lipcu 1939 roku pokonali Klimkowy Żleb.  Przepisy o internowaniu są wówczas jeszcze bardzo surowe, Hajdukiewicz z Sawickim mogą tylko marzyć o wspinaczkach i studiować literaturę górską. Na wszelki wypadek postanawiają nie tracić formy i przygotowywać się do alpejskich wspinaczek tak, jak mogą. Kiedyś, przy piętnastostopniowym mrozie otwierają okna, aby spędzić noc w warunkach choć trochę przypominających alpejski biwak – budzi ich w środku nocy  łoskot pękającego kaloryfera. Hajdukiewicza pasjonuje zwłaszcza postać lodowego wojownika – Willo Welzenbacha. Ten niemiecki alpinista był pionierem współczesnej wspinaczki w lodzie, wprowadził haki lodowe do alpinistycznego arsenału, a także jako pierwszy zaproponował sześciostopniową skalę trudności.

     
                Jednym z największych sukcesów Welzenbacha było zdobycie w 1925 roku liczącej sobie 1300 metrów północnej ściany Dent d’Herens (4171 m), szczytu w Alpach Penińskich na granicy Włoch i Szwajcarii. Rok później Willo przeszedł bardzo poważne schorzenie stawu łokciowego, ale po trzech latach dostosował swoją technikę wspinania na tyle do swoich ograniczeń, iż powrócił do uprawiania wielkiego alpinizmu. Jako wspinacz był perfekcjonistą, w przeciągu 14 lat wspinania dokonał ok. 940 wejść, w  tym 72 wejścia na czterotysięczniki alpejskie, poprowadził 50 nowych dróg ani razu nie odpadając. Niestety, pierwsza jego wyprawa w góry wysokie zakończyła się dla niego tragicznie, zginął wraz z dwoma innymi wspinaczami i sześcioma Szerpami podczas gwałtownego załamania pogody na Nanga Parbat w 1934 roku. Może to i dobrze, że tam zginął, bo nie zdążył stać się mordercą – w SA miał stopień scharführera (SA, Die Sturmabteilungen der NSDAP czyli Oddziały Szturmowe NSDAP, których formalnym dowódcą był kanclerz III Rzeszy niejaki Adolf Hitler). Nie sądzę jednak, aby Hajdukiewicz w tamtym czasie o tym wiedział. Welzenbach nie był pod tym względem wyjątkiem, Heinrich Harrer, współzdobywca północnej ściany Eigeru i Mount Hunter na Alasce, uczestnik wyprawy na Nanga Parbat w 1939 roku, nauczyciel Dalaj Lamy i autor książki Siedem lat w Tybecie był również członkiem NSDAP i jej sztafet ochronnych znanych powszechnie pod skrótem SS. Wchodząc na odpowiednią stronę internetową można sobie obejrzeć dwa następujące po sobie zdjęcia – na pierwszym z nich widzimy Harrera w towarzystwie Hitlera, a na drugim – Dalaj Lamy, trudno o większy kontrast.

     
                Hajdukiewicz całą wojnę spędza w Szwajcarii kontynuując studia medyczne na Uniwersytecie w Zurychu (dyplom lekarza w listopadzie 1945 roku, doktorat w lutym 1946, a potem powrót do Polski). W międzyczasie zdążył założyć Klub Wysokogórski Winterthur i odnieść szereg sukcesów w Alpach, z których największym było X przejście drogi Welzenbacha na północnej ścianie Dent d’Herens (w lipcu 1945 roku wspólnie z Maciejem Mischke).

     
                Dość długo funkcjonowało w taternictwie przekonanie, iż do wejść zimowych można zaliczyć drogi pokonane do końca kwietnia, co w warunkach tatrzańskich powodowało, że niejedno tzw. pierwsze przejście zimowe odbyło się w warunkach prawie letnich to jest po suchej skale bez śniegu i lodu. Stąd tez próba taniego zaliczenia pierwszego zimowego przejścia drogi Welzenbacha na Dent d’Herens w kwietniu 1959 roku przez zespół w składzie: Jan Mostowski, Zbigniew Rusinowski, Stanisław Biel, Jerzy Hajdukiewicz i Krzysztof Berbera, ojciec Macieja Berbeki, zaginionego na Broad Peaku.  Ta mocna skądinąd ekipa musiała się wycofać ze ściany z racji posiadania muzealnego, jak na Alpy sprzętu. Nawiasem mówiąc, w przeciwieństwie do dzisiejszych czasów, tylko Berbeka z tego zespołu żył z gór jako zawodowy przewodnik, instruktor i ratownik.
                Kolejny rozdział dopisany do historii tej ściany dopisali w marcu 1963 roku trzej włoscy alpiniści, niestety tragiczny, bo zginęli w lawinie seraków, a świadkami tej tragedii były trzy pary nart zatknięte pod ścianą.

     
                Zimą 1963/64 do kolejnej próby zimowego przejścia tej drogi przygotowują się w Zakopanem Krzysztof Berbeka i Jerzy Hajdukiewicz. Krzysztof Berbeka jako zawodowy ratownik Grupy Tatrzańskiej, a dziś patron Grupy Podhalańskiej GOPR bierze na siebie prawie wszystkie zwózki z Kasprowego. Hajdukiewicz, ordynator Oddziału Operacyjnego Sanatorium na Bystrem, któremu jego siostra instrumentariuszka obszyła ligniną ośmiokilogramową płytę chodnikową, aby włożona do niewielkiego plecaka nie uwierała w plecy, opuszcza codziennie sanatorium i wchodzi przecinką na Nosal, a stamtąd kieruje się do swojego domu na Małym Żywczańskim przez Kalatówki, Sarnią Skałę i Dolinę Strążyską.

     
                W sobotę, czternastego marca w drogę Welzenbacha wchodzi siedmioosobowy zespół, w skład którego poza Jurkiem i Krzysztofem wchodzą młodzi Niemcy i Szwajcarzy. Po czterodniowej, wyczerpującej wspinaczce zespół ów osiąga wierzchołek i biwakuje na grani szczytowej. Następnego dnia podczas schodzenia odpada Berbeka i wyrywa ze stanowiska Hajdukiewicza, obaj ześlizgują się po zboczu ponad dwieście metrów odnosząc poważne obrażenia, uniemożliwiające im dalsze schodzenie. Dwaj młodzi alpiniści zostają z rannymi, pozostali trzej kontynuują zejście. Załamanie pogody i trudne warunki zimowe utrudniają akcję ratunkową, dopiero czwartego dnia cała czwórka, cierpiąca też już z powodu odmrożeń zostaje przetransportowana w sposób klasyczny na górne piętro lodowca, skąd dwa śmigłowce pilotowane przez pionierów ratownictwa powietrznego, Geigera i Martignoniego zabierają ich do kliniki w Zermatt. 1 kwietnia 1964 roku Krzysztof Berbeka umiera nagle w klinice w Zurychu z powodu  powikłań spowodowanych przez odmrożenia, 17 kwietnia dwudziestoletni Dieter Naef z Zurichu traci oba podudzia w wyniku koniecznej amputacji.  
                Krzysztof Berbeka pozostawia żonę i dwóch synów, dziesięcioletniego Macieja i sześcioletniego Jacka, obaj wejdą później do historii polskiego himalaizmu. W Klubie Wysokogórskim zostaje wtedy utworzony tzw. Fundusz Berbeki, funkcjonujący do dziś w ramach PZA, którego celem jest udzielanie pomocy rodzinom wspinaczy, którzy zginęli w górach.

     
                Jacek Berbeka kończy Akademię Wychowania Fizycznego w Krakowie ze specjalizacją narciarstwa alpejskiego, które przez szereg lat uprawia wyczynowo. Jego himalajskie curriculum vitae jest imponujące:
    Rok 1990/91, wyprawa zimowa na Nanga Parbat (8126 m), jedyny ośmiotysięcznik, obok K2, niezdobyty dotąd zimą Rok 1995, Gasherbrum I (8035 m) samotnie, Gasherbrum I (8068) Rok 1996, kierownik letniej wyprawy na Nanga Parbat, podczas tej wyprawy Krzysztof Wielicki zdobywa swój czternasty ośmiotysięcznik Rok 1997, samotne wejścia na Cho Oyu (8201 m) i Shisha Panama (8013 m) Lata 1998 – 2000, dwa ataki bez tlenu na Mount Everest z osiągnięciem wysokości 8400 m i 8650 m, w obu przypadkach został zmuszony do odwrotu przez huraganowy wiatr Rok 2002/3, udział w zimowej wyprawie na K2, i w tym przypadku silne wiatry uniemożliwiły zdobycie szczytu Od lat Jacek Berbeka prowadzi w Zakopanem przy ulicy Kościuszki 12 sklep ze sprzętem turystycznym i wspinaczkowym znany jako J. Berbeka – Sport. Według słów Jacka Berbeki pierwotnie to on miał uczestniczyć w zimowej wyprawie na Broad Peak w 2013 roku.

     
                W 1975 roku środowisko wrocławskie Klubu Wysokogórskiego zorganizowało wyprawę na niezdobyty do tej pory boczny wierzchołek Broad Peaku – Broad Peak Middle (8016 m). 28 lipca sześcioosobowy zespół szturmowy wyruszył z obozu III, położonego na wysokości 7100 m idąc drogą klasyczną na przełęcz między głównym, a bocznym wierzchołkiem. Drogę tę poprowadzili członkowie wyprawy austriackiej z 1957 roku (Hermann Buhl, Kurt Diemberger, Markus Schmuck i Fritz Wintersteller) zdobywając główny wierzchołek granią od przełęczy, tą samą drogą weszli na wierzchołek Polacy zimą 2013 roku.

     
                Tego lata drogę na przełęcz pokrywała gruba warstwa śniegu, co bardzo spowalniało wspinaczkę, aby zwiększyć jej tempo uczestnicy ataku zdecydowali się trzysta metrów poniżej przełęczy na pozostawienie trzech plecaków z częścią sprzętu, w tym niestety jednej z dwóch posiadanych lin. Pod przełęczą zespół uległ osłabieniu, gdyż jeden z alpinistów postanowił zawrócić. Warunki atmosferyczne ciągle się pogarszały, szczyt osiągnięto dopiero o godzinie 19.30 i natychmiast ruszono w drogę powrotną. Około godziny dwudziestej pierwszej założono z czekana ostatni zjazd trzydzieści metrów powyżej przełęczy. Ostatni zjeżdżał Bohdan Nowaczyk, niestety spadł on wraz z liną w blisko trzykilometrową ścianę po stronie chińskiej, czekan odnaleźli po latach Jerzy Kukuczka i Wojciech Kurtyka. Pozostała czwórka spędziła noc w bardzo ciężkich warunkach w rejonie przełęczy, a po biwaku kontynuowała zejście w zamieci śnieżnej dysponując jedynie krótką, prowizoryczną liną sporządzoną z pętli osobistych i rozplecionych pasów asekuracyjnych. Podczas zejścia zginęli kolejno Marek Lesicki i Andrzej Sikorski, uratowali się tylko Kazimierz Głazek i Janusz Kuliś.

     
                Obie te tragedie, z 1975 i 2013 roku miały wspólny mianownik – atakowano szczyt licznym zespołem bez zespołu ubezpieczającego. Można dyskutować na ten temat, podnosić różnice między latem, a zimą, ale faktem jest, iż zdobywcy pierwszego ośmiotysięcznika, Annapurny, zginęliby na niej, gdyby nie zespół, który czekał na nich w ostatnim obozie. Co więcej,  obaj przeżyli także dlatego, iż w skład wyprawy wchodził świetny lekarz.
                Pytanie, czy w skład narodowej wyprawy, działającej w pełnej izolacji w środku zimy nie powinien wchodzić lekarz. Dlaczego skład wyprawy na dobrą sprawę był słaby? Dwóch himalajskich dziadków, w tym jeden z dwudziestoletnią przerwą wyprawową, młody alpinista, który nigdy nie był na ośmiu tysiącach metrów, tylko jeden himalaista z dużym doświadczeniem i w dobrej formie? I to wszystko z wielkim szumem medialnym pod patronatem Prezydenta RP i barwnymi plakietkami licznych sponsorów.
                Latem 1985 roku Wanda Rutkiewicz, Liliane Barrad i Barbara Kozłowska schodzą już po lodowcu po nieudanym ataku na Broad Peak. W pewnej chwili Barbara Kozłowska traci równowagę i ześlizguje się po lodzie do rwącego potoku – ciężki plecak nie daje jej żadnej szansy, tonie.
                23 czerwca 1986 roku Wanda Rutkiewicz jako pierwsza kobieta staje na wierzchołku K2, pół godziny później szczyt osiągają Liliane i Maurice Barrad. Ze względu na późną porę biwakują wszyscy w niewielkiej odległości od wierzchołka, następnego dnia Liliane i Marice zginą podczas zejścia, sześć lat później Wanda zaginie w partii szczytowej Kangchenjungi.  

     

     
×
×
  • Dodaj nową pozycję...