Dawny kanon turysty tatrzańskiego czyli Przewodnik po Tatrach braci Zwolińskich.

            W 1863 roku urodził się Leonard Zwoliński – studiował księgarstwo Lipsku, pracował jako księgarz we Lwowie i Warszawie, w 1892 roku założył księgarnię w Krakowie pierwszą, jeszcze sezonową księgarnię w Zakopanem. Ta ostatnia od roku 1897 była już księgarnią stałą.

            Leonard miał dwóch synów, Tadeusza (1893 – 1955) i Stefana (1900 – 1982). Obaj byli wybitnymi speleologami, tatrzańskimi fotografikami i działaczami turystycznymi, przy czym Stefan w latach 1952 – 56 piastował stanowisko prezesa GOPR. Tadeusz z kolei dał się poznać również jako kartograf. Obaj wydali w roku 1922 przewodnik turystyczny zatytułowany „Przewodnik po Tatrach i Zakopanem”, który szybko zyskał na popularności: II wydanie w 1927 roku, trzecie w 1927. Ostatnie z wydań, sygnowane już tylko przez Tadeusza dziesiąte trafiło na księgarskie półki w 1958 roku i okazało się na długie lata jedynym pełnym przewodnikiem turystycznym po Tatrach. W uaktualnieniu tego wydania już po śmierci Tadeusza Zwolińskiego wzięli udział Józef Nyka i kierownik TOPR-u Tadeusz Pawłowski.

            Jak przedstawiała się tatrzańska i podtatrzańska turystyka w roku 1927? Zakopane liczyło wówczas około 1800 domów, z czego w 1000 wynajmowano pokoje turystom, odwiedzało wtedy Zakopane ponad 35 000 gości rocznie, przy czym dane te pochodzą z tzw. klimatyki, bo rzecz jasna już wówczas płaciło się taksę klimatyczną. Amatorzy wycieczek w Tatry mogli liczyć na pomoc i opiekę 37 przewodników tatrzańskich I klasy (taksa dzienna 10 zł, strawne 2 zł i obowiązek niesienia 6 kg bagażu klienta), 10 przewodniku II klasy (odpowiednio 8 zł + 2 zł, 8 kg) i 8 przewodników III klasy (8 zł +2 zł, 10 kg). Przypominam, iż reforma walutowa Władysława Grabskiego ustaliła wartość złotego równą wartości franka szwajcarskiego, a z dolar wart był pięciu złotym i osiemnastu groszy.

            Rozpoczynając swoją przygodę z Tatrami w roku 1960 korzystałem, zwłaszcza w Tatrach Zachodnich z X wydania Zwolińskiego, przewodnika W.H.Paryskiego, a od 1962 roku także z przewodnika Arno Puškáš-a „Vysoké Tatry”. Paryski „ciągnął’ swój przewodnik monograficzny od zachodu na wschód, Arno Puškáš odwrotnie, a w środku pozostawała dla wspinaczy terra incognita, o ile nie liczyć przewodników sprzed II wojny światowej.

            Co oferowało turyście ostatnie wydanie „Przewodnika po Tatrach” poza znakowanymi szlakami turystycznymi? Całkiem sporo. Zacznijmy od polskiej strony Tatr.

1/ Trudniejszy wariant Orlej Perci: Przełęcz Nowickiego – Wielka Buczynowa Turnia – Buczynowa Przełęcz – Mała Buczynowa Turnia.

2/ Żółta Turnia, Koszysta, Wołoszyn, Liptowskie Mury od Gładkiej Przełęczy po Szpiglasowy Wierch.

3/ Dolina Za Mnichem – Mnichowe Stawki – Mnichowe Plecy - Zadnia Galeria Cubryńska – żleb spod Wrót Chałubińskiego.

4/ Hińczowa Przełęcz przez Galerie i Cubryna, Mięguszowiecki Szczyt Wielki Drogą po Głazach i od Wielkiego Stawu Hińczowego.

5/ Niżnie Rysy.

6/ Kominy Tylkowe ze Stołów, z Hali kominy Dudowe i przez Dolinkę Smytnią.

7/ Bobrowiec od Hucisk.

8/ Giewont Żlebem Kirkora i od Wrótek popod granią.

9/ Przejście przez Dolinkę Litworową i Mułową w Czerwonych Wierchach.

10/ W Dolinie Miętusiej: Wantule, Mała i Wielka Świstówka.

Cdn.

Dawny kanon turysty tatrzańskiego czyli Przewodnik po Tatrach braci Zwolińskich. Część II.

            Odpowiednio po słowackiej stronie Tatr Wysokich w tym przewodniku pojawiły się opisy następujących dróg.

1/ Z Polany pod Wysoką do Doliny Ciężkiej i na Wagę, Młynarz od Ciężkiego Stawu.

2/ Ganek ze Złomisk przez Gankową Przełęcz.

3/ Dolina Kacza – Żelazne Wrota – Dolina Złomisk.

4/ Polski Grzebień przez Dolinę Świstową – dawny szlak znakowany kolorem niebieskim.

5/ Świstowy Szczyt z Doliny Staroleśnej.

6/ Przejście z Doliny Rówienek do Doliny Staroleśnej i wejście na Granacką Turnię.

7/ Mały Jaworowy Szczyt od Zawracika Rówienkowego.

8/ Kołowy Szczyt przez doliny Dziką i Jastrzębią.

9/ Lodowy Szczyt przez Konia i przez Sobkowy Żleb.

10/ Barania Przełęcz i Baranie Rogi.

11/ Kieżmarski Szczyt i Łomnica.

12/ Mały Lodowy Szczyt od Czerwonej Ławki.

13/ Gerlach, Kończysta, Hruby Wierch, Furkotna Przełęcz, przełęcz Szpara.

14/ Mięguszowiecki Szczyt Wielki z Doliny Hińczowej i Hińczowa Przełęcz od Wielkiego Stawu Hińczowego.

            Ciekawe jest porównanie ówczesnej liczby miejsc noclegowych w polskich schroniskach położonych na terenie Tatr i obecnych, te ostatnie podaję w nawiasach.

Pięć Stawów 98 (67), Murowaniec 274 (110), Kondratowa 20 (20), Ornak 100 (48), Kalatówki 102 (96), Kasprowy 20 (0), Morskie Oko 144 (79). Przysłop Miętusi 10 (0), Pod Zawiesistą czyli Blaszyńskich 35 (0), Polana Chochołowska 195 (121), Roztoka 140 (75?). razem w 1958 roku 1138 miejsc, w 2021 616, co pozostawiam bez komentarza.