Sygnały – do trzech razy sztuka

            Po tragicznym finale zimowego sukcesu na Broad Peak-u rozpętało się, niestety, typowe piekło Polaków, choć nie już tak jednoznaczne, jak po akcji na Małym Jaworowym i śmierci Klimka Bachledy. Po pierwsze zabierają głos znani himalaiści, w tym i partnerzy Macieja Berbeki, brat Maćka, Jacek Berbeka, członkowie rodziny Tomka Kowalskiego oraz  znawcy lub nie himalaizmu zimowego nie licząc tzw. publiki. Najsurowiej skrytykował realia wyprawy Ryszard Gajewski, zakopiańczyk, ratownik TOPR-u, współautor (razem z Maćkiem) pierwszych wejść zimowych na Manaslu (8156m) i Czo Oju (8201m, razem z Maciejem Pawlikowskim) oraz uczestnik wyprawy zimowej z 1980 roku, której sukcesem było zdobycie po raz pierwszy w historii zimą ośmiotysięcznika i to w dodatku najwyższego, bo Mount Everestu. O ciężarze gatunkowym tej krytyki najdobitniej świadczył sam tytuł wywiadu: Katastrofa moralna w cieniu tragedii. Wywiad ten zaowocował groźbą procesu sądowego ze strony Artura Hajzera tym groźniejszą dla Gajewskiego, iż miałby on przed sądem przeciwko sobie pieniądze Hajzera, współzałożyciela firm Alpinus i HiMountain, a wiadomo nie od dziś, iż o porażce lub wygranej w takim procesie decyduje w istotnym stopniu klasa pełnomocników prawnych, która przekłada się bezpośrednio na wysokość honorarium.  W sporze Hajzer – Gajewski zarząd Polskiego Związku Alpinizmu (PZA) staje murem za Hajzerem czyli koordynatorem programu Polski Himalaizm Zimowy 2010 - 2015 ostro atakując Gajewskiego.

            Kolejny krytyczny głos zabiera Maciej Pawlikowski w rozmowie z Januszem Kurczabem, opublikowanej pt. „Wyszliśmy razem – umieramy razem?” na portalu wspinanie.pl . Gwoli przypomnienia: Maciej Pawlikowski, zakopiańczyk, ratownik TOPR (Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za działalność ratowniczą), uczestnik siedmiu zimowych wypraw na ośmiotysięczniki, współautor nowej drogi i jednocześnie pierwszego wejścia zimowego na Cho Oyu (8201m) – razem z Maciejem Berbeki. Janusz Kurczab – wybitny polski taternik i alpinista, kierownik wyprawy na K2 w 1976, która wytyczyła nową drogę na ten szczyt, choć do wejścia na wierzchołek zabrakło jej 200 metrów nietrudnego terenu, szermierz, olimpijczyk, uznany kronikarz wydarzeń w Himalajach i Karakorum. Tytuł rozmowy to trawestacja słów Andrzeja Wilczkowskiego z 1981 roku: Wyszliśmy razem – wracamy razem. A oto słowa Pawlikowskiego, jakie padły w tej rozmowie: …wracając ze szczytu najsilniejszy uczestnik pędzi pozostawiając wszystko i wszystkich za sobą. Uważam, że świadczy to o jego skrajnym egoizmie, braku oznak jakiejkolwiek empatii i dyskwalifikuje go jako partnera wspinaczkowego. To mocne, bardzo mocne słowa i można by było mieć wątpliwości co do słuszności takiego sądu, gdyby nie dwa wydarzenia z przeszłości: niezbyt przyzwoite zachowanie Bieleckiego wobec partnera na Gasherbrumie I, opisane w wyborze tekstów na temat Broad Peak-a oraz kuriozalny casus w Alpach, gdy to Bielecki jako przewodnik pozostawił za sobą daleko swojego klienta podczas zejścia w niełatwym terenie, co skończyło się, niestety, jego śmiertelnym odpadnięciem.

            Przeczytałem w swoim czasie  wywiad z Aleksandrem Lwowem autorstwa Wojciecha Cieśli, jaki ukazał się 20 marca 2013 roku na stronie internetowej Newsweek.pl . Oto fragment tego wywiadu:

Wojciech Cieśla: Uważa pan, że góry wcześniej dają sygnał? Ostrzegają?

Aleksander Lwow: Tak. Mam mnóstwo przykładów. I są ludzie, którzy lekceważą sygnały.

            Alek Lwow wszedł na cztery ośmiotysięczniki, uczestniczył w wyprawach na K2 latem i zimą, Yalung Kang (jeden z wierzchołków bocznych Kangchenjungi, 8505m), czterokrotnie na Mount Everest, w tym również jako kierownik wyprawy międzynarodowej). To właśnie Alek ćwierć wieku temu czekał przez dobę na biwaku na schodzącego zimą z Rocky Summie na Broad Peak-u Macieja Berbeki wiedząc, iż Berbeka nie przeżyje bez jego pomocy. Gdyby obaj poszli na szczyt to najprawdopodobniej żaden z nich nie wróciłby do bazy. Można mieć różne zdania co do teorii sygnałów Alka, ale niestety teoria ta się empirycznie potwierdziła w przypadku Artura Hajzera. A było to tak.

            Hajzer rozpoczął swoją himalajską karierę od wysokiego c – nowa droga na Manaslu, pierwsze zimowe wejście na Annapurnę w towarzystwie Jurka Kukuczki, nowe drogi na Sziszapangmie (z Kukuczką i Wandą Rutkiewicz) i Annapurnie Wschodniej. Potem było bez mała dwadzieścia lat przerwy i kolejne wejścia na Dhalaulagiri,  Nanga Parbat oraz Makalu. Głośną na cały świat stała się brawurowo zorganizowana przez niego akcja ratunkowa po Andrzeja Marciniaka, jedynego ocalałego z katastrofy lawinowej nad Przełęczą Lho La w masywie Everestu, w której zginęli: Eugeniusz Chrobak, Andrzej Zygmunt Heinrich, Mirosław Gardzielewski, Wacław Otręba i Mirosław „Falco” Dąsal. Tragedia ta wydarzyła się po zdobyciu Everestu przez Chrobaka i Marciniaka niełatwą granią zachodnią. Poobijany, ze śnieżną ślepotą Marciniak teoretycznie był bez szans, ocalał dzięki determinacji Hajzera, który wprost cudem zorganizował ekipę ratunkowa. Dwadzieścia lat później Marciniak odpadł na Pośredniej Grani w Tatrach Słowackich z blokiem i pomimo dobrej asekuracji zginął nie przeżywszy dziesięciometrowego lotu – dopadł go wyważony przez niego blok skalny. 

            Pierwszy sygnał, jaki odebrał od gór Hajzer miał miejsce w 2005 roku podczas odwrotu z ataku szczytowego na nomen omen Broad Peak-u – złamał wówczas nogę, ale silni partnerzy sprowadzili go do bazy pokonując, bagatela, 3000 metrów deniwelacji.

            Sygnał drugi, 10 lutego 2008 roku Hajzer odpadł z nawisem z niewinnej na pozór grani Ciemniaka i zaliczył kilkuset metrowy lot z lawiną. Prawdopodobnie uratował mu życie wystający ponad lawinisko czekan zapewniając mu nie tylko dopływ powietrza, ale i szybkie uwolnienie spod śniegu, bo ów czekan zauważono dostatecznie szybko z pokładu Sokoła.

            Sygnał trzeci. W maju tego samego roku Hajzer wraz z Robertem Szymczakiem schodzą w ciężkich warunkach atmosferycznych z wierzchołka Dhaulagiri. Podczas zejścia występują u niego oznaki jednego z najskuteczniejszych, himalajskich zabójców – wysokościowego obrzęku mózgu. W sprowadzaniu Hajzera z obozu II do bazy pomagają między innymi dwaj Czesi, Radek Jaros i Zdenek Hruby.. Ci sami parę dni później sprowadzają po udanym ataku szczytowym dwójkę zdeteriorowanych  Hiszpanów, za co zostają nagrodzeni nagrodami Fair Play.

            Zdenek Hruby to ciekawa postać, 57 lat, prezes Czeskiego Związku Alpinizmu, osiem ośmiotysięczników zdobytych w latach 1994 – 2012 i w odróżnieniu od zawodowych alpinistów człowiek piastujący w swojej karierze szereg odpowiedzialnych stanowisk państwowych. Niestety, 9 sierpnia 2013 roku podczas odwrotu z próby przeprowadzenia nowej drogi na pd.-zach. ścianie Gasherbrum-a I traci równowagę i ginie w wyniku prawie kilometrowego upadku.

            Miesiąc wcześniej, a dokładnie 7 lipca 2013 roku na tej samej górze podczas odwrotu z ataku szczytowego Hajzer odpada w tak zwanym Kuluarze Japońskim i ponosi śmierć.

            Rok 2013 nie jest rokiem szczęśliwym dla himalaistów. Wprawdzie ekipa pod wodzą Jacka Berbeki, brata Maćka odnajduje ciało Tomasza Kowalskiego wiszące na poręczówkach w pionowym kominku na bardzo wąskiej grani i grzebie je w odpowiednim miejscu, Jacek zyskuje pewność, iż grobem jego brata stała się głęboka szczelina pod przełęczą rozdzielającą wierzchołki Broad Peak-u i wraca do kraju bez strat własnych, lecz innym szczęście nie dopisuje. Niemiecka alpinistka z Poczdamu ginie niedaleko bazy pod tym samym ośmiotysięcznikiem w lodowcowym potoku w sposób niemal identyczny, jak przed laty Barbara Tasiemka. Trzech Irańczyków wytycza znowu na tej samej górze nową drogę, ale ginie w zejściu. W bazie pod Nanga Parbat terroryści zabijają ośmiu alpinistów, w tym dwóch ratowników Horskej Służby.

            20 maja 2013 roku jedenastu wspinaczy osiąga główny wierzchołek Kanczendzongi, lecz pięciu z nich ginie podczas schodzenia. Pośrednią przyczyną tej tragedii jest wejście na wierzchołek o bardzo późnej porze, co doprowadza do nieprzygotowanego biwaku na wysokości 8300 metrów. Jeden z nich też nie dawno odebrał od gór sygnał – Zsolt Eross, zdobywca dziesięciu ośmiotysięczników, z których dwa, Lhotse (8510m) i Kanczendzongę z protezą prawej nogi, nogi, którą stracił pod kolanem w 2010 roku w wypadku lawinowym w Tatrach Słowackich wywołanym przez oberwanie nawisu śnieżnego.

            Trochę górskiej statystyki á propos wieku. Oto wiek, w którym sześciu kolejnych himalaistów zdobyło Koronę Himalajów:

1.     Messner 42 lata

2.     Kukuczka 39 lat

3.     Loretan 36 lat

4.     Carsolio 33 lata

5.     Wielicki 46 lat

6.     Oiarzabal 43 lat (23 wejścia na ośmiotysięczniki w ciągu 20 lat !)

A teraz wiek tych, o których pisałem, a którzy pozostali w górach na zawsze:

·       Maciej Berbeka 59 lat

·       Artur Hajzer 51 lat

·       Zdenek Hruby 57 lat

·       Zsolt Eross 45 lat

Nie sądzę, aby przytoczone powyżej zestawienie wymagało komentarza.

            Oficjalny raport Komisji PZA ostro ocenia postawę Bieleckiego, ale odnoszę wrażenie, iż na tej ocenie zaważyły w sposób istotny poprzednie przygody Bieleckiego, a ponadto szanowna komisja wyraźnie oszczędzała Zarząd PZA oraz nieżyjących, w tym i Artura Hajzera. Faktem niezaprzeczalnym jest, iż Berbeka i Kowalski zaryzykowali ostro i drogo za to zapłacili, ale bądźmy szczerzy, kto z nas nie ryzykował w górach. Sam czasem głośno, a czasem po cichu wypowiadałem znamienne słowa: Raz maty rodyła ! Czytelnikom mniej zapoznanym z prozą Henryka Sienkiewicza przypominam, te słowa na kartach Trylogii wypowiada Maksym Krzywonos do Chmielnickiego zgłaszając się na ochotnika do poprowadzenia wyprawy przeciwko księciu Jeremiemu Wiśniowieckiemu. Z drugiej strony ani Ala ani ja z całą pewnością nie postąpilibyśmy tak, jak postąpił Bielecki, to pewne.

            I znowu życie dopisało coś jeszcze do roboczego, pisanego Watermanem tekstu tej kroniki, coś, co z jednej strony wiąże się z wiekiem, 12 października 2013 Władysław Cywiński czyli po prostu Włodek wybrał się do Doliny Złomisk z zamiarem sprawdzenia pewnego szczegółu topograficznego w rejonie Wysokiej, koniecznego do zakończenia pracy nad XIX tomem swojego Przewodnika szczegółowego po Tatrach, traktującego o grani głównej Tatr. Ponieważ Wysoką spowiły chmury Włodek zdecydował się na samotną wspinaczkę na ścianie Tępej, kruchej i obfitującej w trawy. I mimo, iż w takim terenie czuł się świetnie i kondycję miał doskonałą, jak na swój wiek (74 lata) to odpadł ginąc na miejscu.

            Wieść o wypadku rozeszła się błyskawicznie po praktycznie wszystkich mediach, na forach internetowych pełno było osobistych pożegnań Włodka. Nic dziwnego, ratownikiem był od roku 1967, uczestniczył we kilkuset akcjach, ustanowił swoisty rekord w ilości dyżurów w Morskim Oku, przewodniczył przez wiele lat komisji egzaminacyjnej przewodnictwa tatrzańskiego, przejął od Starego Mistrza Topografii, W. H. Paryskiego pałeczkę najlepszego znawcy topografii Tatr. W 2009 roku z okazji stulecia TOPR odznaczeni zostali Krzyżami Komandorskimi Orderu Odrodzenia Polski: Władysław Cywiński, Michał Jagiełło, Janusz Siemiątkowski i pośmiertnie – Piotr Malinowski.